Voor wie niet alleen wil lachen, maar ook wil (bij)leren
Door Tommy van Delst / Foto & ontwerp: Anne van Zantwijk & Sanne Groot
Enigszins verward betreedt cabaretier Thomas van Luyn het toneel van de Kleine Komedie als hij na drie zinnen eigenlijk even niet meer lijkt te weten hoe hij de show had willen open. Hij loopt af en begint opnieuw. Alweer lijkt hij enigszins vast te lopen in zijn verhaal. Dit ter inleiding en illustratie over hoe het soms werkt in zijn brein. Van Luyn is sinds drie jaar gediagnostiseerd en wil met deze voorstelling het publiek meenemen in zijn verhaal en met anekdotes gezicht geven aan Attention Deficit Hyperactivity Disorder, kortweg: ADHD.
“Hoeveel mensen hebben er een diagnose?” vraagt Thomas vlak daarna aan het publiek. “Welke diagnose is om het even”. Enkele handen gaan aarzelend de lucht in. “Deze avond is dan speciaal voor jullie”, vervolgt hij. “Jullie worden vanavond ontzien en zijn toegelaten om al je trekjes en tics gewoon te laten gaan”. Ook de neurotypische (‘normale’) mensen zijn meer dan welkom. “Ik probeer namelijk al jaren om te zijn zoals jullie”.
Van Luyns nieuwste theaterprogramma De Grote ADHD Experivaganza is een fascinerend project dat afwijkt van wat je zou verwachten bij cabaret. In plaats van traditionele humoristische sketches afgewisseld met liedjes over actuele of prikkelende onderwerpen, biedt deze voorstelling een verfrissende "experivaganza" waarin hij het publiek meeneemt in de wereld van ADHD en hoe dit plaatsvindt in zijn leven.
Wat opvalt is een podiumvullend scherm waarop wordt geprojecteerd. Een abstract decor, veelal bestaand uit stippen en kleuren, blijft continu in beweging. Mensen die moeite hebben met het vasthouden van aandacht kunnen zich hiermee blijven verwonderen waar het decor zich nu weer naartoe transformeert, terwijl Thomas zijn verhaal blijft doen. Thomas vertelt bovendien zo levendig en volledig, dat een beetje afdwaling van gedachtes ook niet zal leiden tot het niet meer kunnen volgen van zijn verhaal.
Van Luyn gebruikt humor, muzikale elementen en zijn eigen persoonlijke ervaring om een prikkelende sfeer te creëren, waarmee hij tracht een zintuiglijke ervaring neer te zetten. Dat is immers waarmee wordt gepromoot in de tekst van het theaterboekje. Hoewel het een interactief karakter lijkt te hebben, is de interactiviteit met mede Wie is de mol?-kandidaat Anna Grimbrère, jammer genoeg enkel via een (vooraf opgenomen) video op het scherm.
Grimbrère (zelf ook gediagnosticeerd met ADHD) is wetenschapsjournalist en legt in korte, heldere en daarom behapbare fragmenten uit hoe ADHD in het spectrum wordt gemeten (op de criteria van impulsiviteit, concentratie en hyperactiviteit) en hoe zij het in haar leven heeft vormgegeven. Thomas vult dit aan met beeldende scenes uit zijn dagelijks leven. Zo ontboezemt hij dat hij jarenlang geworsteld heeft met het doen van (licht) administratief werk en daaruit voortkomend: het buitenhouden van deurwaarders.
Vooral de scène van het klussen in huis – schilderen en behangen, is heel beeldend en herkenbaar voor het publiek. Het zonder de juiste voorbereiding en spullen willen beginnen aan het schilderen of behangen van een kamer in huis en bij het bekijken van een online tutorial, zover afgeleid raken dat het klussen misloopt en wordt gestaakt. De hardste lach komt wanneer van Luyn zijn brein vergelijkt met een filiaal van Het Kruidvat. “Daar lijkt ook alles bij elkaar gepakt en zó ergens neer te zijn gelegd. De geurkaarsen naast de paracetamol”.
In een tijd waarbij thema’s als diversiteit & inclusiviteit hot topic zijn, en er ook informatieve lezingen op festivals als De Zwarte Kros worden gegeven, past deze voorstelling goed in onconventioneel theater van dit moment. Werkend aan meer begripsvorming en empathie voor neurodiversiteit weet Van Luyn door deze manier van cabaret het publiek niet alleen te vermaken maar ook te informeren. Daarnaast komt ook zijn niet onverdienstelijk muzikantschap naar voren op ukelele, piano en zang.
Alles is nauwkeurig gescript, waardoor geluidsfragmenten en video’s naadloos in elkaar overlopen. De spontaniteit is er hierdoor wel wat af, waardoor het soms wat gekunsteld lijkt en daardoor wat langdradig wordt. Qua zintuigelijke (over)prikkeling of manipulatie van het brein, hadden er nog kansen gelegen met (misplaatste?) zintuigelijke waarnemingen in geur, tast of smaak, om het een meer multimodale beleving te laten zijn.
Van Luyn besluit zijn voorstelling met een uitnodiging aan de zaal om hem persoonlijke vragen te stellen over hoe hij omgaat met zijn diagnose. Hier komt de echte interactiviteit met het publiek weer naar boven en is van Luyn, zoals we van hem gewend zijn, ook weer erg gevat en bij de pinken. Knap om na een avond met al veel gedeelde inhoud over dit onderwerp, nog luchtig af te sluiten zonder dat het saai wordt.
Door de rijke informatieve basis heeft het geheel meer weg van een informeel hoorcollege of een performance art project met een educatief tintje. Je zult dan ook niet onder de bank liggen van het lachen, maar wel op luchtige wijze nieuwe kennis opdoen – waarbij je zeker een paar keer zult (glim)lachen en ADHD misschien ook wel zult (h)erkennen bij jezelf of in je persoonlijke omgeving. Deze show is dus een aanrader voor wie niet alleen wil lachen, maar ook wil (bij)leren.
Kijk hier voor meer informatie en kaarten.
Gezien 8 november 2024 - Kleine Komedie Amsterdam