Programma drie in het Hans van Manen Festival begint met een van de meest klassieke werken uit het oeuvre van de meester. Zijn Adagio Hammerklavier is gemaakt in 1973 en wordt gedanst door Het Nationale Ballet. Op het adagio uit de Pianosonate nr 29 van Ludwig van Beethoven zien we drie koppels. De mannen met ontbloot bovenlijf in witte maillots en witte beenwarmers en de vrouwen op spitzen in lichtblauwe jurkjes. Met een door wind bewegend achterdoek zien we hoe verbonden de zes dansers met elkaar zijn door de taal van de dans. Harmonie ontstaat als ze met zijn zessen door onderlinge blikken en gelijke passen samen dansen. Na een gezamenlijke intro zien we drie afzonderlijke pas de deux, van het ene koppel overgedragen naar het andere. Alsof het ene paar precies aanvoelt wat het andere paar gaat doen. De traagheid die optreedt wanneer grote liften als een stilstaande pose worden aangenomen, om vervolgens vandaaruit weer verder te bewegen, geven een gevoel van zorgen voor elkaar. Komisch is als op een gegeven moment de ene danser de vrouw optilt om die vervolgens in de armen van de andere man te gooien. Dat alles alsof de vrouw dat als vanzelfsprekend ervaart. Romantisch en teder verbindt Hans van Manen de klassieke ballettechniek met zijn eigen menselijke bewegingstaal. Het geheel in combinatie met de muziek ademt een sfeer van meditatieve berusting.
Het tweede ballet Simple Things is uit 2001 en wordt gedanst door NDT 2, de Junior Company van Nederlands Dans Theater. De virtuositeit en de lichtheid die de dansers laten zien is werkelijk adembenemend. De vier nog jonge dansers stelen de show deze avond. Hun gebruik van de vloer, door de diepe pliés, maken dat ze als kwik hun snelheid volledig beheersen. De zwarte tunieken van de mannen en zwarte jurken van de vrouwen van Keso Dekker bevatten witte flitsstrepen die de snelheid nog eens benadrukken. Moeiteloos en met gemak vullen ze met hun eigen persoonlijkheid het grote toneel. Muziek van Haydn, Peteris Vasks en het aanstekelijke Scarlatti Fever van Guy Klucevsek en Alan Bern. Met die ‘fever’ openen Kele Roberson en Austin Meiteen speels tollend met veel draaien en heupuitschieters de dans. Tussendoor bieden de vrouwen zich aan. En dat is niet voor de poes. Het is even uit met de pret met de mannen. Annika Verplancke en Cassandra Martin weten precies wat ze willen. Ze laten zich leiden maar nemen ook vaak zelf de leiding en bepalen vervolgens zelf wanneer het wel klaar is. Ja, en dan eindigen de mannen weer precies met dezelfde frase als waar ze mee zijn begonnen. Vrijheid in sprongen en speelse bewegingen waar de hele zaal van geniet.
Als derde krijgen we Dances with Piano uit 2019 te zien, gedanst door het Ballet am Rhein uit Düsseldorf. Het ballet is ontstaan uit delen van Dances with Harp, dat Van Manen eerder voor Het Nationale Ballet maak. Nu dan bewerkt voor piano. Met muziek van onder anderen Johann Sebastian Bach en Heitor Villa-Lobos. Ook in dit ballet virtuositeit voor het mannentrio, afgewisseld met drie pas de deux voor hen en drie vrouwen. De pas de deux hebben ieder een eigen karakter net als dat iedere danseres een eigen kleur jurk heeft. Meer serieus en klassiek getint. Na al dat partnerwerk lijken de mannen daarna verlost te zijn van hun plicht en eindigen weer samen dansend, mét een knipoog.
Het vierde ballet is Symfonieën Der Nederlanden, dat Van Manen maakte ter gelegenheid van Amsterdam Culturele hoofdstad van Europa. Een ensemblestuk voor 24 dansers van Het Nationale Ballet die marcherend op muziek van Louis Andriessen paraderen. Formaties worden er jazzy en speels gevormd. Met kleurrijke tunieken in zwart, blauw en wit, ontworpen door Keso Dekker. Het fraaie lijnenspel met de dansers als gymnasten werkt aanstekelijk.
Dan de uitsmijter: 5 Tango's gedanst door Het Nationale Ballet. Op muziek van Astor Piazzolla en live gespeeld door het Carel Kraayenhof Ensemble. De fraaie rood-zwarte kostuums en het prachtige decor van Jean-Paul Vroom zijn een lust voor het oog. De ballroomtechniek zo mooi verbonden met de klassieke balletpassen. In plaats van hakken dragen de dames spitzen. Ritmisch en gedreven tot uiterste precisie glijden de paren over de dansvloer. Hun strakke blikken en gerichte overgave is hier precies te zien, net als de drukkende gepassioneerde klanken van de bandoneon. Nooit gedateerd is dit ballet, het is een van de parels uit het geweldige oeuvre van Hans van Manen.
Wel wil ik opmerken dat het allemaal perfect gedanst wordt. Misschien te! Technisch klopte alles, alleen miste ik toch de persoonlijkheid en het vuur die deze balletten zo mooi doen uitkomen. Dat de jonge dansers van Nederlands Dans Theater de sterren van de avond waren zegt toch wel iets.
Gezien 22 Juni 2022 in Het Nationale Opera en Ballet te Amsterdam
Meditatieve berusting bij Van Manens Hammerklavier
