Door Peter Rombouts / foto's Altin Kaftira
Al op twintigjarige leeftijd ontvluchtte de Russische choreograaf George Balanchine [1904-1983] zijn vaderland. Na omzwervingen met het Ballet Russe in Frankrijk kwam hij in Amerika terecht waar hij o.a. het New York City Ballet oprichtte.
Meer dan vierhonderd balletten kwamen van zijn hand. Hij gaf een nieuwe betekenis aan de klassieke ballettechniek door vele bewegingen toe te voegen en zo werd hij de grondlegger van het Neoklassiek Ballet. Het Nationale Ballet is buiten het New York City Ballet een van de gezelschappen ter wereld die de meeste balletten van deze meester op het repertoire hebben. Door deze traditie kan wel gezegd worden dat het Balanchine bloed kruipt door de aderen van de Nationale balletdansers. 
Dat Balanchine een groot vrouwenliefhebber was en dan vooral van de danseressen dat is te merken in veel van zijn werken. In het programma Jewels, bereiken de ballerina's van het Nationale Ballet een cultstatus. In de drie balletten Emeralds, Rubies en Diamonds, uit 1967, laat hij de vrouwen schitteren als juwelen. Het inventieve idee om bij ieder deel een land, waar hij gewoond heeft, als inspiratie te nemen is geniaal en tevens hartverwarmend. De samensmelting en het leren van elkaars culturen is waar de politieke leiders van nu een voorbeeld aan kunnen nemen. 
Het eerste ballet Emeralds is een ode aan de Franse cultuur waar de Zonnekoning Lodewijk XIV de eerst academische ballettechniek vastlegde. De Franse elegantie wordt hier getoont in prachtig lange groene tutu's. Verstild zien we sierlijk lopende kruip door sluip door formaties die zelfs een bepaalde arrogante vanzelfsprekendheid vertonen in de welhaast adellijke bewegingen. Op muziek van Gabriel Faure vormt dit rustgevende ballet de opmaat voor de rest van de avond.
In Rubies zien we de speelsheid in bewegingen die Balanchine zo eigen heeft gemaakt tijdens zijn Amerikaanse tijd. Op de klanken van Capriccio voor piano en orkest van Igor Stravinsky. Invloeden van Jazz, Musical en showdans. De naar voren uitstekende heupbewegingen, het omhoog gooien van de benen en de wervelende draaien. Virtuositeit met een gemak en vooral de durf om ongegeneerd te laten zien wat je allemaal in huis hebt. Typisch Amerikaans dat gewoon in your face en what you see is what you get gevoel. Dat allemaal in mooie rode korte rokjes bij de dames en veel edelstenen op zowel de mannen als de vrouwen bodies. Doordat de mannen witte maillots dragen lijken de rode strookjes op de heupen wel een beetje teveel op harlekijnen naar mijn smaak. Maar wat een feest aangevoerd door Maia Makhateli, Elisabeth Tonev en Young Gyu Choi. Een mooi gegeven is dat een van de prima Ballerina's van George Balanchine Patricia Neary dit ballet heeft ingestudeerd voordat ze in April op 82 jarige leeftijd met pensioen gaat.
De afsluiting is voor Diamonds. Een hoogtepunt waar je werkelijk soms vergeet te ademen als toeschouwer. Deze ode van Balanchine aan zijn geboorteland Rusland ademt de grandeur van de gloriedagen van het Keizerrijk Rusland en het Marijinsky Theater in Sint-Petersburg. In het goddelijk wit zien we prachtige tutu's, tiara's bij de vrouwen en de mannen prachtig als edele prinsen. Op muziek van delen uit de derde symfonie in D van Pjotr Iljitsi Tsjaikovsky. Hier zien we hoe de Russen in hun tijd het klassiek ballet tot de hoogste kunst hebben verheven. Alles draait om het solistenkoppel met als hoogtepunt de klassieke pas de deux aangevuld met demi solisten en een corps de ballet. Het is werkelijk van een zo'n onwaarschijnlijke geschiedkundige kennis die Balanchine heeft wat maakt dat dit ballet boven alles uitstijgt. Zelden heb ik zo'n mooi uitgewerkte Pas de Deux gezien. Nou hebben we in Nederland het geluk dat de twee hoofdrollen gedanst worden door de dansers Olga Smirnova en Jacopo Tissi die voorheen bij het Bolshoi ballet hebben gedanst voordat ze hier bij ons Nationale Ballet terecht kwamen. De zachte armlijnen van Smirnova betoveren en dan haar spitzenwerk met de meest uitgestrekte lijnen die haar benen maken. Dat alles met een overgave van onuitputtelijke schoonheid. Dan als je ook nog gedragen en gepartnerd wordt door Tissi, die haar zo mooi kan laten schitteren, dan weet je dat hier zeldzaamheid aan het werk is.
Trouwens de hele finale waar vierendertig dansers op het toneel staan en waar alles zonder een foutje spatgelijk gedanst wordt is trouwens ook een zeldzaamheid. 
Vermelding voor het mooie strakke lijnen decor van Toer van Schayk, het geweldig spelende Balletorkest o.l.v. Faycal Karoui, het geweldige lichtontwerp van Bert Dalhuysen en de mooie kostuums van Barbara Karinska.
Nog te zien tot 8 maart 2025 klik hier voor tickets.
gezien 12 februari 2025 in Het Nationale Opera en Ballet te amsterdam