Recensie Koor van de Nationale Opera floreert in OedipusRex/ Antigone

Door Peter Rombouts - foto's Bart Grietens

Een heidense klus hebben Mart van Berckel en Nanine Linning geklaard. Doordat Wayne McGregor een maand voor de première, door familie omstandigheden, moest afzeggen namen van Berckel voor Oedipus Rex en Linning voor Antigone de honneurs waar. 

Ga er maar aanstaan. Vooral het complexe operaoratorium Oedipus Rex uit 1927 van Igor Stravinsky is geen makkelijke kost. Volledig in het latijn gezongen en met een spreker die de scenes uitlegt en aan elkaar praat. Nazmiye Oral als de spreker doet dat  geraffineerd en vanzelfsprekend. Ze brengt als het ware de rust in het onheilspellende gebeuren. van Berckel plaatst de tragedie naar deze tijd. Het mannenkoor als ontevreden volk die door diezelfde onvrede een extreem rechtse leider kiezen. Als voorbeeld noemt hij de bestorming van het Capitool aangezet door Trump.

Oedipus heeft net de Sfinx gedood die de stad Thebe terroriseerde. Hij wordt als redder onthaalt en het volk vraagt of hij hun ook wil redden van de pest die er heerst. Hij bluft en wordt koning en trouwt oud koningin Jocasta want de oude koning is gedood. Pas als de moordenaar wordt gevonden dan zal de stad bevrijd zijn van de ziekte. De koningin Jocaste probeert nog de boel te verdraaien met de bewering dat het orakel liegt als die zegt dat de oud koning is vermoord door een koning in Thebe aanwezig. Oedipus denkt dat er een samenzwering tegen hem gaande is door zijn zwager Creon en de blinde ziener Tiresias. Als hij zegt dat hij tijdens zijn reis een oude man heeft vermoord beseft hij dat dat de koning was. Het verhaal dat hij als kind te vondeling was gelegd omdat de goden het koningspaar had verteld dat Oedipus zijn vader zou vermoorden en met zijn moeder zou trouwen is uitgekomen. Jorasta verhangt zichzelf en Oedipus steekt met een gouden gesp van Joraste zijn ogen uit. De bewegende circelmuren worden tijdens het gebeuren constant verplaatst waardoor opkomsten natuurlijk verschijnen of verdwijnen. 

Het mannenkoor als hooligans toont soms wat rommelig maar overtuigd in zang. 

Sean Panikkar is de gedroomde Oedipus. Met zijn heldere stem en zijn acterend vermogen is hij overtuigend. Ook Sarah Connoly als Jocasta is geloofwaardig als misleidende koningin met haar mooie diepe veel gekleurde stemgeluid. Ik was minder gecharmeerd van Bastiaan Everink die als een zombie rondliep en wat draagkracht miste in de lage regionen. Het eind als Oedipus voor het doek op zijn knieën zit en zijn bloedende ogen worden gedept door de spreker doet gekunsteld aan. Het duurt te lang en dat rekken is natuurlijk omdat ze het tweede deel zonder pauze door willen laten gaan. Jammer, een pauze had veel beter geweest  want het gegeven was zo mooi. De spreker in het rood gekleed die de rood bebloede ogen schoonveegt. De enige kleur in deze grauwe tragedie. Een gemiste kans

Dan de tragedie Antigone die zich ook afspeelt in Thebe is een beetje zoals de bedoeling was. Een samenwerking met zowel Het Nationale Ballet als de Nationale Opera.
Choreografie en regie door Nanine Linning. 

Het Oratorium voor vrouwenkoor en orkest is een wereldpremière van de nog jonge componist Samy Moussa en wordt gezongen in het Oudgrieks.

Het koor verteld het hele verhaal.
De zoons van Oedipus, Polynices en Eteocles vechten om het leiderschap en doden elkaar. Creon wordt de nieuwe koning van Thebe. Eteocles krijgt een begrafenis terwijl Polynices, die zijn eigen broer en de stad heeft aangevallen, op het slagveld moet wegrotten. Antigone de zus van de broers verzorgt een symbolische begravenis voor Polynices. Creon veroordeelt Antigone daarom ter dood. Ze verhangt zichzelf. Haemoon, de zoon van Creon en verloofde van Antigone, stort zich op zijn zwaard. Ook Euridice de vrouw van Creon pleegt zelfmoord.

 

Linning brengt meer helderheid en structuur aan.
Het vrouwenkoor heel eenvoudig gekleed in grijze lange jurk en de haren bedekt met grijze hoofddoek. Ze zijn altijd aan de zijkant of in een cirkel om de hoofdpersonen aanwezig en hebben subtiele hand en lichaamsbewegingen waardoor ze als een lichaam bewegen. 

Het begin is gelijk sterk als Linning de twee broers laat vechten tot de dood erop volgt. Veel krachtige sprongen met heldhaftige bewegingen van armen en benen. Mooi gedanst door Dinkai Bai en Fabio Rinien. 

De begrafenis georganiseerd door Antigone is bezield in scène gezet waarbij opvalt dat ze de draaiende cirkel waarop de bewegende muurdelen staan mooi gebruikt door een lichtstraal van onder de cirkel te laten schijnen. Samen met wat rook en het vrouwenkoor die de cirkel vormen zien we een sacraal afscheid. Dan volgt  als hoogtepunt de intens bedroefde en lijdende solo van Antigon. Wat een bezielde beleving laat Qian Liu hier zien. Gebroken bewegingen die vaak vanuit haar buik ontstaan. Teder en vederlicht toont ze haar gepijnigde ziel. Als de muurdelen draaien en als bij iedere draaiing aan de muur een lijk hangt is de tragedie compleet uitgebeeld. Creon blijft alleen achter, uit zijn ogen druipt zwart pek. De compositie  van Sam Moussa is prachtig. Soms filmisch dan weer sacraal. Het heeft iets ongrijpbaars. Het vrouwenkoor is fenomenaal. 

Ook het Nederlands Philharmonisch Orkest weet de juiste klankkleur en sfeer te raken o.l.v. Erik Nielsen.

De totstandkoming van deze al voor Coronatijd bedoelde productie is al een tragedie op zich.

Zowel Mart van Berckel als Nanine Linning hebben de productie gered en zijn hierin glansrijk geslaagd. 

Klik hier voor tickets

Gezien 9 maart 2024 in Het Nationale Opera en Ballet te Amsterdam