Door Peter Rombouts - foto's Altin Kaftira
Het Nederlands Danstheater opgericht in 1959 oogstte grote wereldwijde successen toen choreograaf Jiri Kylian van 1975 t/m 1999 artistiek leider was van het gezelschap. Hij bleef nog tot 2009 aan het gezelschap verbonden. Na die tijd werd er zelden meer een ballet van hem gedanst bij het NDT. Net als het New York City Ballet voor altijd verbonden blijft met George Balanchine, zo had het NDT natuurlijk nooit een van zijn allergrootste meesters van het repertoire mogen halen. Gelukkig nam Introdans in Nederland wat van zijn prachtige oeuvre op hun repertoire.
En nu dan Het Nationale Ballet die zijn Wings Of Wax, een van de mooiste balletten van Kylian, dansen in het nieuwe programma Dancing Dutch.
Een meesterzet want dit ballet past de dansers van HNB als een handschoen. Het vraagt naar meer.
Het programma bestaat uit vier choreografieën.
De opening 'Tenzij' is een wereldpremière van, in de Oekraïne geboren, choreografe Milena Sidorova.
Het muziekstuk Entr'acte (uit 2019) van Caroline Shaw duurt net als het ballet elf minuten. We zien twee paren, waarvan de vrouwen op spitzen, klassieke pose's aannemen. Het mist structuur en eigenheid. Er is weinig flow en het gebruik van de ruimte is nihil waardoor het geheel verdrinkt op het grote toneel.
Gauw maar vergeten en verder met de volgende drie balletten.
Concertante van Hans van Manen is een spannende choreografie voor vier paren op de al net zo spannende muziek van Frank Martin's "Petite Symphonie Concertante" (1945).
In prachtige verticaal gestreepte gekleurde academics van Keso Dekker zien we mooie aardse bewegingen waarbij zowel de vrouwen als de mannen gelijkwaardig dansen. Van Manen toont hier vooral bij twee solistenparen hoe een relatie niet altijd over rozen gaat.
Bij Floor Elmers en Semyon Velichko laat de vrouw werkelijks niks toe wat ze niet wil. Met armen en schouders vaak vragend draaien ze om elkaar heen en spelen hun spel onderzoekend en bewust.
In de tweede pas de deux tussen Olga Smirnova en Constantine Allen is de vrouw wat meer overgeleverd aan haar man. Op een gegeven moment pakt hij haar zelfs bij de keel. Daar weet ze zich echter heel geraffineerd onder uit te wrikken. Daarna zien we ze heupwiegend samen verder gaan. Dit zijn maar een paar beschrijvingen van hoe geweldig van Manen verhoudingen in dans kan uitbeelden. Hoe scherp hij altijd de dansers van richting laat veranderen is nog zo' n gebaar waardoor het lijkt of een danser precies weet wat hij doet. Meegaan met de ander of je eigen richting kiezen.
Samen met de muziek vind ik dit een van de hoogtepunten uit het rijke repertoire van Hans van Manen.
Het derde ballet is Wings of Wax van Jiri Kylian op een compilatie van verschillende delen uit muziekstukken van onder meer Phillip Glass, John Cage, Heinrich Ignaz Franz Biber enJ.S Bach.
We zien een betoverend decor (Michael Simon) waarin in het midden van het toneel een op zijn kop hangende boom zweeft, de wortels bovenin. Eromheen draait tijdens het ballet om de boom een fel hangende lamp die dienst doet als een soort zon. Het verhaal van Icarus is de leidraad voor dit ballet.
Icarus en zijn vader werden gevangen gehouden op een eiland. Zijn vader maakte voor Icarus vleugels van was waardoor hij kon vluchten. Hij mocht echter niet te dicht bij de zon vliegen want dan zouden zijn vleugels smelten . Hij viel daardoor in zee en verdronk.
Net als bij van Manen zie je bij Kylian precies terug op het toneel wat je muzikaal te horen krijgt. Ook hier zien we acht dansers dansen alsof ze al jaren de stijl van de meester hebben gedanst. Vloeiend en melancholisch de pas de deux. Krachtige sprongen en draaien die zowel aards als hemels hoog getoond worden. Een moment als de danseressen verdeeld over het toneel als in hypnose slow motion bewegingen maken en de mannen daar met veel bravoure tussendoor springen en draaien zegt veel. Mannen die over hun grenzen gaan net als Icarus en vrouwen die de rust bewaren en hun mannen een veilige haven bieden. Als op het eind een koppel elkaar herhalend blijft omarmen terwijl de man daarvoor liefdevol de vrouw naar zich toe trekt voel je dat de wortels van groei past zichtbaar worden als je kwetsbaar durft te zijn.
Het laatste ballet, een super finale waar het lijkt of tien hogepriesters van de dans laten zien hoe ze hun techniek in hun lijf beheersen. Hoeveel vreugde ze halen uit het dansen met en voor elkaar. 
Anima Animus van David Dawson op het Vioolconcert nr1(2017) van Ezio Bosso is een wervelend spektakel.
Dawson wil hier dat de mannen hun vrouwelijke kracht tonen en de vrouwen hun mannelijke kracht. Als een groep Gazellen rennen en vliegen ze over het toneel in oogverblindende, in zwart wit gekleurde, kostuums van Yumiko Takeshima. Strak net als het decor van John Otto. In het adagiogedeelte worden de danseressen Yuanyuan Zhang en Riho Sakamoto door elk twee dansers in de meest spectaculaire lifts gedragen zoals je wel op het ijsdansen ziet. Het geeft een gevoel van hemelse devotie Dan in de finale zijn de dansers zo virtuoos dat als het doek valt het publiek massaal uit hun stoelen springt.
Met een geweldig spelend Balletorkest o.l.v. Thomas Herzog is de avond meer dan geslaagd.
Nog te zien t/m 14 April 2024
Gezien zaterdag 30 maart 2024 in het Nationale Opera en Ballet te Amsterdam.