Vlagen van ontroering bij Wings of Time
Door Peter Rombouts - foto's Jörg Wiesner
Ik denk dat veel balletliefhebbers hier lang naar hebben uitgekeken, eindelijk een retrospectief van Jiri Kylian. Maar liefst 34 jaar was deze choreograaf verbonden aan het Nederlands Danstheater, 23 jaar als artistiek directeur en daarna nog als huischoreograaf. Hij creëerde hier 74 balletten en maakte het NDT tot een van de meest gevraagde en succesvolle dansgezelschappen zowel internationaal als hier in Nederland. Na 2009 werd hij een van de meest gevraagde choreografen wereldwijd bij de beste gezelschappen. Hier in Nederland ontstond er een Kylian leegte. Ondanks dat o.a. Introdans, DDDD en pas geleden nog Het Nationale Ballet choreografieën van deze meester in hun repertoire op namen werd hij door velen gemist. Het is dan ook geweldig dat van 18 t/m 22 juni The Norwegian National Ballet een retrospectief van Kylian danst georganiseerd door Holland Dance Festival, theater Amare en de Kylian Foundation.
Day after Yesterday
Het eerste programma Day after Yesterday begint met Forgotten Land uit 1981 Zes paren dansen op muziek van Benjamin Brittens Sinfonia da Requiem. Het beschilderde achterdoek is van schilder John Macfarlane waar door subtiele belichting (Kees Tjebbes) zwarte rotsen, dreigende luchten of hoopvolle avondschemeringen zichtbaar worden. Ook de door hem ontworpen kostuums van de lange jurken in verschillende kleuren, soms beschilderd met een rode streep en de mannen in broeken en shirts in de kleuren zwart, grijs, beige en bruin, dragen bij aan de dreigende sfeer van het ballet. Als een hechte familie of gemeenschap gaan de dansers de strijd aan met de natuur, ondergaan verlies van dierbaren en berusten in hun menselijk lot, waarbij de liefde voor elkaar prachtig op een melancholische manier wordt verbeeld. Kylian houdt van doorgaande bewegingen en de dansers vliegen en glijden over het toneel waardoor momenten van verstilling juist beklijven. Soms worden de vrouwen bijna wiegend door de mannen gedragen en gepartnerd. Het geheel is aangrijpend, intens en beladen net als het leven zelf.
No more play
Het tweede ballet No more play uit 1988 is van een heel andere orde. Een groep danseressen die achter zwarte baljurken op rolletjes allerlei speelse vormen aannemen waarna drie dansers en twee danseressen in soms vierkante lichtvlakken op een speelse manier zonder emotie met hun lichamen vormen aannemen. Ook wordt de rand van het toneel gebruikt en in het achterdoek verschijnen soms vierkante gaten waarin dansers bewegen. Een danser loopt langzaam met zijn broek op zijn hielen. Op muziek van Anton Weber zien we het spel van zwaartekracht, speelsheid, onderkoelde humor en inventiviteit.
Het lichtontwerp, het decor en de strakke kostuums zijn allen van de hand van Jiri Kylian.
Petite Mort
Het derde ballet is Petite Mort uit 1991. Petite Mort betekent op een poëtische wijze de extase van de seksuele daad. Door het creëren van nieuw leven creëren we ook tegelijkertijd een nieuwe dood. Beter dan de twee adagios uit het 21ste en 23ste pianoconcert van Amadeus Mozart kan Kylian dit niet onderschrijven. Dit ballet is vind ik een ode aan de liefde en de schoonheid. Dit is een van de allermooiste balletten ooit gemaakt. Het begint met zes mannen in vleeskleurige, strak gestreepte korte broekjes( kostuums van Joke Visser) die verspreid op het toneel ieder een zwaard in handen hebben . De beeldschone choreografie met de zwaarden gaat harmonieus over als de vrouwen zich erbij voegen, waarna de mannen naar achter rennen en met een levensgroot zijden doek de toneelvloer verschonen van wat is geweest en wat nog gaat komen. De vrouwen zijn gekleed in vleeskleurige balletpakjes waardoor het lijkt of de lichamen versmelten met elkaar. Er ontstaan groepsdansen en pas de deux die zo adembenemend mooi zijn waar de liefde en extase verfijnd en met een vleug Mozart getoond wordt met een vanzelfsprekendheid dat je als toeschouwer ademloos toekijkt en vol ontroering dit doorstaat.
Symphony of Psalms
Het laatste ballet van de avond is Symphony of Psalms uit 1978 op gelijknamige muziek van Igor Stravinsky. In dit ballet waar op het toneel twee rijen bidstoelen staan met een achterdoek van tientallen Oosterse tapijten die het Goddelijke zouden kunnen symboliseren. Juist door het contrast van de religieuze muziek zien we een groep dansers die, ondanks dat het geloven vaak voorschrijft te leven volgens de leer, zich onderscheidt in eigenheid en emotie. Het anders kunnen en durven zijn zie je zo belijdend terug in de strijd naar vrijheid. Dit verbeeldt o.a. door het rennen met armen en borst open, door de geweldige sprongen door de ruimte. Er wordt ook geknield maar dat is een keuze. Dat de mens lijdt, dat is een gegeven, maar tevens wordt er bevrijd van last en van traditie. Dit ballet is een trip down memory lane voor mij. In de gloriedagen zag ik de geweldige onvergetelijke dansers Jimmy Vincent, Marly Knoben, Sabine Kupferberg, Leigh Warren, Rosalyn Anderson, Nils Christe, Shane Carroll, Gerald Tibbs, Jeanne Solan, Eve Walstrum, Joke Zijlstra, Robert Benschop, Tony Vandecasteele, Glen Eddy en vele anderen in een flits voorbijkomen. Onvergetelijk voor mij. En dat is mede te danken aan de geweldige dansers van The Norwegian National Ballet. Wat hebben zij deze balletten met overgave en overtuiging gedanst. Het is voor mij een van de allermooiste voorstellingen die ik in dit seizoen en überhaupt heb mogen zien.
Klik hier voor de laatste kaarten
Gezien 18 juni 2025 in Amare te Den Haag