Mandy Heidstra (34) werkt als ZZP’er in het theater, aan de organisatiekant. Haar partner Joep werkt ook in het theater, aan de technische kant. Mandy werkte onder meer mee aan Disney’s The Little Mermaid, Cirque Stiletto 2 & 3 en Holiday on Ice’s jubileumvoorstelling SHOWTIME. Ze werkt ook voor een impresariaat en streamingplatform. Volgens Mandy is theater een microkosmos, waar alles uit de gewone wereld op kleine schaal plaatsvindt. Ze schrijft tweewekelijks voor ons over wat zij haar gewone leven in een ongewone sector noemt.
Lawyer, president, teacher, technician, nurse, cleaner, actor.
Woorden zijn van belang. Ze zijn nodig om een verhaal te vertellen, om je punt te maken. De keuze van je woorden maakt het sterk of juist zwak, overtuigend of niet. Taalwonders worden ingehuurd voor speeches, boeken, marketing. De kracht van taal mag niet onderschat worden.
Het zijn echter niet alleen de woorden die we bewust gebruiken. Hoe een taal in elkaar steekt, welke woorden dominant zijn, hoeveel synoniemen er zijn en dat soort onderliggende structuren vormen hoe mensen denken. Op internet circuleerde er een tijdje een meme over hoeveel woorden Inuït voor sneeuw zouden hebben. Per keer steeg het aantal woorden, dus erg betrouwbaar was de meme niet, maar het gaf wel iets aan. Namelijk dat wanneer iets van belang is, we het met taal onderstrepen.
Met dat in gedachte is het rijtje losse woorden hierboven schokkend wanneer we het naar het Nederlands gaan vertalen:
Advocaat/advocate, directeur/directrice, leraar/lerares (of meester/juf), technicus/technica, verpleger/verpleegster, schoonmaker/schoonmaakster, acteur/actrice.
Beroepen in Nederland zijn grotendeels per definitie gendergebonden. Zelfs wanneer het beroepen zijn die al van oudsher door mannen en vrouwen beoefend worden. Er is blijkbaar een diepgewortelde behoefte in onze taal en onze cultuur om te benoemen of iemand een man of een vrouw is. Ook wanneer dit geen enkele functie heeft. Want een leraar is iemand die les geeft. Zijn of haar geslacht of gendergevoel speelt daarin geen rol. Kennis en didactische vaardigheden zouden het enige moeten zijn wat telt, maar zijn het blijkbaar niet.
Dit werd pijnlijk duidelijk na de aankondiging van Het Gouden Kalf om de prijzen volledig genderneutraal te maken. De meningen rolden over elkaar heen, maar het hardst schreeuwden de oude, witte mannen, met Huub Stapel en Jeroen Krabbé voorop. Die laatste stortte van een voetstuk als intellectueel toen hij het voor elkaar kreeg om briesend op Radio 1 te verkondigen dat mannen- en vrouwenrollen niet vergelijkbaar zijn en daarmee direct impliceerde dat mannen en vrouwen dus ook niet gelijk gewaardeerd hoeven te worden. Nee, cameramannen daar stond niet boven of het een man of een vrouw is, dus die mochten op één hoop, ‘maar het gaat om de ROL’ en die is, aldus Krabbé, nu eenmaal niet gelijk.
En ik maar denken dat het bij prijzen om de prestatie gaat…
Een veel logischer argument, wat uiteraard niet van de heren Krabbé of Stapel kwam, was dat door de prijzen voor acteerprestaties het aantal prijzen en dus ook de media-aandacht en de marketingwaarde van de prijs verminderde. Maar de oplossing dat je ook meer prijzen kunt uitreiken voor andere kwaliteiten, je kunt kiezen voor subgenres of voor type producties (de Musical Awards maken al jaren onderscheid tussen grote en kleine producties en verdubbelen zo het aantal prijzen) werd niet eens bedacht, laat staan geopperd.
De Nederlandse taal en daarmee de Nederlandse cultuur heeft een diepgewortelde behoefte om mensen in hokjes te duwen. Dus om dan toch nog iets positiefs mee te nemen van de heer Krabbé: nee, het klopt dat je vanaf nu het woord actrice beter niet meer kunt gebruiken (al brieste je ook dat cynisch). Neem een voorbeeld aan het Engels, waarvan we allemaal weten dat je de taal machtig bent, en gebruik één zelfstandig naamwoord voor het vak: acteur. Net als directeur, leraar, advocaat, etc. Wat iemand in zijn broek heeft en wat hij ermee doet is alleen interessant in de porno of voor de eigen seksuele escapades en geen zaak van of voor een prijs.
Column Mandy Heidstra: DE PEN IS MACHTIGER DAN HET ZWAARD
