Mandy Heidstra (35) werkt als ZZP’er in het theater, aan de organisatiekant. Haar partner Joep werkt ook in het theater, aan de technische kant. Mandy werkte onder meer mee aan Disney’s The Little Mermaid, Cirque Stiletto 2 & 3 en Holiday on Ice’s jubileumvoorstelling SHOWTIME. Ze werkt ook voor een impresariaat en streamingplatform. Volgens Mandy is theater een microkosmos, waar alles uit de gewone wereld op kleine schaal plaatsvindt. Ze schrijft tweewekelijks voor ons over wat zij haar gewone leven in een ongewone sector noemt.

Hals- und beinbruch! Merde! Break a leg! Inmiddels zijn het zulke ingeburgerde spreuken dat we er nauwelijks bij stilstaan dat ze niet zo heel aardig zijn. Ze zijn wel goed bedoeld, want we gebruiken ze juist in het theater om iemand succes te wensen met een speciale voorstelling, zoals een première of eerste keer in een nieuwe rol.

Dat het een negatieve uitdrukking is komt door het bijgeloof. Iemand succes wensen zou juist het tegenovergestelde bewerkstellingen. Dus wensen we juist iets negatiefs toe, om zo ellende te bezweren en het positieve af te roepen.

In Nederland is de uitdrukking ‘toi, toi, toi’ gebruikelijker. Dit komt uit het Jiddisch, toitoitoi. Hoewel het hier minder duidelijk is, is ook toitoitoi een bezwering. Het komt voort uit het geluid dat afkloppen op (ongeverfd) hout maakt. En ook daarmee proberen we het geluk voor elkaar af te dwingen voor een spannende voorstelling.

Een andere gewoonte die daarbij hoort is die van de ‘toi’. Niet verwarren met het gelijkklinkende Engelse ‘toy’, maar tegelijkertijd is er toch veel overlap. Een toi is een aardigheidje dat je uitdeelt op zo’n spannend moment. Het heeft vaak iets persoonlijks of het is gerelateerd aan de voorstelling die je maakt. Veel voorkomende toi’s bij grote producties zijn productiekleding of gepersonaliseerde waterflessen. Die kun je namelijk altijd gebruiken en zijn gemakkelijk aan te passen aan het thema of de artwork van een voorstelling.

Vanuit creatief team, artiesten en crews worden meestal ook persoonlijke toi’s uitgedeeld. En laat het maar aan deze creatieve sector over om met de meest uiteenlopende ideeën te komen. Van en met een verkeerspion die gelijkenissen vertoonde met een pruik tot en met muziekdoosjes met een thema uit de voorstelling, een cadeautje dat op iemands persoonlijke naam slaat, een speelgoedje dat past bij een scène of juist iets lekkers dat toegespitst is op de voorstelling, gewoon een mooi kaartje met een persoonlijke boodschap of juist een hilarische foto gemaakt met props uit de voorstelling.

Joep en ik hebben twee dozen vol met toi’s staan. Dingen als kleding, bidons (en snoepjes) zijn allang in gebruik genomen. Ook andere gebruiksproducten kom je door ons hele huis tegen. Alle andere liefdevolle cadeaus bewaren we, neuzen we af en toe nog eens doorheen.

Het theaterseizoen is weer begonnen en de premières vliegen je figuurlijk om de oren op dit moment. Na zo lang hebben de eerste nieuwe toi’s eindelijk hun weg weer gevonden. Kan niet wachten om een derde doos te vullen!

Column Mandy Heidstra: HET LEVEN IS GEEN REPETITIE – IEDERE DAG IS PREMIÈRE