Mandy Heidstra (35) werkt als ZZP’er in het theater, aan de organisatiekant. Haar partner Joep werkt ook in het theater, aan de technische kant. Mandy werkte onder meer mee aan Disney’s The Little Mermaid, Cirque Stiletto 2 & 3 en Holiday on Ice’s jubileumvoorstelling SHOWTIME. Ze werkt ook voor een impresariaat. Volgens Mandy is theater een microkosmos, waar alles uit de gewone wereld op kleine schaal plaatsvindt. Ze schrijft tweewekelijks voor ons over wat zij haar gewone leven in een ongewone sector noemt.

Er is iets geks aan de hand in onze sector. Toen ik (af)studeerde zaten we in een economische crisis en was Halbe Zijlstra de cultuursector aan het afslachten. Er was weinig werk en er waren veel mensen die het werk wilden doen. Organisaties maakten daar gretig gebruik/misbruik van door mensen tegen extreem lage lonen te laten werken. Feitelijk draaide de sector op stagiaires die niet boventallig waren. Ik heb hier zelf ook aan meegewerkt door tegen een stagevergoeding van € 295,- per maand en een reiskostenvergoeding van € 200,- per maand, wat de brandstofkosten toen al niet dekte, zo’n 80 à 90 uur per week te werken. Bij mij was het toen wel echt een stage voor mijn opleiding, maar in die periode werden stageplaatsen ook steeds vaker vervuld door reeds afgestudeerden die op die manier probeerden binnen te komen of op zijn minst hun netwerk uit te breiden. Hetzelfde met ‘vrijwilligerswerk’. Dat waren eigenlijk gewoon betaalde functies, maar omdat er zoveel aanbod was kwamen bedrijven er gewoon mee weg ze als vrijwilligersfuncties op te voeren.

Nu is het andersom. De vraag is gigantisch hoog. Er is denk ik geen theater in Nederland, en we hebben nogal wat theaters, zonder vacature. Vooral technici en marketeers zijn in trek, maar feitelijk kunnen alle functies in onze sector hun agenda nu gemakkelijk twee of drie keer vullen – en sommigen dus nog vaker.

Het eerste deel is een normale vraag- en aanbodeconomie. Bij lage vraag en groot aanbod dalen de prijzen. Nu is er een grote vraag en een klein aanbod, maar bewegen de prijzen niet gelijk mee. Ja, ik hoor en zie zowaar dat er hier en daar een stijging(kje) is in vergoedingen voor technici en marketeers. Maar bij artiesten is er nog maar weinig van te merken. Ook theaters bewegen niet mee in garantiebedragen of kaartprijzen. En dat is gek.

Nog vreemder is dat organisaties zich heel snel aan wisten te passen aan de situatie met groot aanbod en maar wat graag hun systemen omgooiden om zo te werken met stagiaires en vrijwilligers en minder FTE, maar dat de arbeiders nu hun mentaliteit niet zo snel kunnen aanpassen. Nog steeds heb ik veel collega’s die bang zijn ‘nee’ te zeggen tegen een opdracht die niet uitkomt, slecht betaalt of andere beroerde voorwaarden. Want wat als ze je niet meer vragen? Wat als er geen ander werk komt? Wat als een ander nog wel voor € 150,- per dag van 14 uur wil werken?

Het is nog niet doorgedrongen dat de situatie veranderd is. Of het is wel doorgedrongen, maar al die jaren cultuurbashing hebben ons zo diep geraakt dat we nu onszelf niet meer serieus kunnen nemen.

‘Nee’ is ook een antwoord. ‘Nee’ is niet lelijk of onaardig. ‘Ja’ en vervolgens huilend in de auto zitten doordat je te veel werkt en te moe bent, dat is lelijk. ‘Nee’ schept ruimte voordingen waar je energie van krijgt. Het schept ruimte voor dingen die voor jou de moeite waard zijn. Het schept zelfs ruimte voor degene tegen wie je nee zegt, doordat er duidelijkheid is en plaats voor iemand die een betere match is.

We zitten nu in een vraagmarkt. Dit is hét moment om goed na te denken over wat je wilt en welke banen of klussen je helpen jouw doelen te bereiken. Om na te denken over welk gage daarbij hoort. Mijn generatie roept al jaren dat er iets moet veranderen. Dat is ook zo. En dit is het moment. Verandering begint bij jezelf. Soms begint het bij ‘ja’, maar soms ook juist bij ‘nee’.

Column Mandy Heidstra: MORGEN IS VANDAAG