Mandy Heidstra (34) werkt als ZZP’er in het theater, aan de organisatiekant. Haar partner Joep werkt ook in het theater, aan de technische kant. Mandy werkte onder meer mee aan Disney’s The Little Mermaid, Cirque Stiletto 2 & 3 en Holiday on Ice’s jubileumvoorstelling SHOWTIME. Volgens Mandy is theater een microkosmos, waar alles uit de gewone wereld op kleine schaal plaatsvindt. Ze schrijft tweewekelijks voor ons over wat zij haar gewone leven in een ongewone sector noemt.
Het is een fenomeen dat ik alleen uit onze sector ken, maar waarvan ik vermoed dat het bij vele organisaties in alle takken van onze economie speelt: het bedrijf dat maar niet volwassen wil worden.
In onze sector is het lastig een ‘product’ aan de man te brengen. Met een goed idee voor een voorstelling is het vaak gemakkelijker om zelf een gezelschap te starten, dan het via een bestaand gezelschap te produceren. Zo starten er talloze kleine productiebedrijven per jaar. Sommigen maken één of twee voorstellingen, anderen blijken goed voor decennia aan producties.
Zo’n gezelschap begint bijna altijd heel klein. De middelen zijn beperkt, dus een paar enthousiastelingen doet alles wat nodig is om het voor elkaar te krijgen. Overwerkt en onderbetaald, maar vol passie en liefde voor wat er gemaakt wordt. Wanneer een voorstelling succesvol is, smaakt het naar meer. Ervaringen zijn opgedaan, lessen geleerd, dus tijd voor een volgende ronde. Nu zijn er wat meer middelen beschikbaar en kunnen dingen een stukje groter worden aangepakt.
Middelen komen door verkoop, sponsoring en fondsen binnen. Per geslaagd project gaat dat makkelijker. Meer personeel wordt aangetrokken. De lonen gaan een beetje omhoog, hoewel vaak niet evenredig aan de groei. De uren gaan naar beneden, maar ook daar lopen de verhoudingen scheef. Zo gaat het een tijdje door en van een handvol enthousiastelingen aan een keukentafel, ontstaat er ineens een heus bedrijf.
Maar wie ooit een goed idee had voor een productie en dat succesvol heeft uitgebracht, is niet automatisch een volleerd werkgever. Het bedrijf groeit door, maar de professionalisering blijft achter. ‘Zo hebben we het altijd gedaan’ is één van de meest gehoorde en ergste dooddoeners. En soms hoor je zelfs die niet, omdat de oprichters van het bedrijf niet eens in de gaten hebben dat ze een slag hebben gemist. Want ze zijn toch nog altijd die leuke club die samen muziek maakt, toneel speelt, genres verbindt, grenzen opzoekt, conventies doorbreekt?!
Tijdens de COVID-crisis merken we dat het in onze sector lastig is om de verbinding te vinden, om samen met één stem te spreken. Vrijwel ieder gezelschap en iedere producerende organisatie is ontstaan vanuit de eigen wens en gevoelde maatschappelijke noodzaak iets te maken, maar niet vanuit de wens een hub in de sector te worden, een schakel van de keten. Het ontstaansverhaal ligt veel dichterbij ‘ik’ dan bij ‘wij’.
Bij mensen en zelfs bij samenlevingen zie je deze ontwikkeling ook. De eerste fase is puur gericht op het ik en dus heel egocentrisch. Langzaam verschuift de focus naar de buitenwereld, waarbij eerst de kleine groep als ‘wij’ wordt gezien, bijvoorbeeld bekenden of gelijk denkenden. Vervolgens verschuift de focus naar nog verder, waarbij grenzen overschreden worden en ontdekt wordt dat ‘de ander’ ook bij het wij hoort. Wanneer men dat inziet, ontstaat een breed gedragen verantwoordelijkheidsgevoel. In de ontwikkeling van mensen spreken we dan over volwassenheid.
Het is tijd dat bedrijven in onze sector ook volwassen worden. Natuurlijk is het fantastisch om met een goed idee je eigen gezelschap te beginnen en vanuit passie kunst te maken. Natuurlijk is het geweldig dat je daarmee groeit en steeds meer en beter kunt produceren. En natuurlijk is het super dat daardoor meer werkgelegenheid ontstaat. Maar het is pas fenomenaal als je vervolgens de professionaliseringsslag weet te maken en de verantwoordelijkheid draagt voor je werk, je mensen, je niche en je sector. Een goed idee hebben maakt je nog geen goed werkgever - een goed werkgever zal altijd goede ideeën aangereikt krijgen.
Column Mandy Heidstra: OUDER WORDEN WE ALLEMAAL, VOLWASSEN IS EEN ANDER VERHAAL
