Twaalf jaar geleden begon er een nieuw musicaltijdperk na de wereldpremière van ‘Daens, de Musical’. Studio 100 verlegde toen voor het eerst de grenzen van het genre in Vlaanderen en bleef dat de jaren nadien doen. Nu doet de topproducent dit nogmaals over met de herwerkte versie van de musical waarmee het allemaal begon. Deze “Daens 2.0” laat niet alleen zien dat Studio 100 de grenzen in Vlaanderen heeft verschoven, maar dat de wereld stikjaloers moet zijn op wat ze in dat Pop-Up Theater in Puurs voor mekaar krijgen. Pure musicaldecadentie in Vlaanderen.
Spektakelmusical
Na jarenlang voornamelijk kwalitatieve sprookjesmusicals op de planken te brengen in de Antwerpse Koning Elisabethzaal verraste Studio 100 vriend en vijand door in oktober 2008 de musicalversie van ‘Daens’ te creëren in het voormalige postgebouw Antwerpen X. Het prestigeproject werd zowel artistiek als commercieel een groot succes. 230.000 tickets werden er verkocht en in 2009 sleepte de show maar liefst acht Vlaamse Musicalprijzen in de wacht. ‘Daens’ betekende meteen ook de start voor ’14-18’, een nog groter project van Studio 100, wat op zijn beurt weer de aanleiding gaf voor ’40-45’, een zo mogelijk nog waanzinniger hoogstandje.
Het meest opmerkelijke van dit succesverhaal? Hoewel Studio 100 zowat de uitvinder is van de term “spektakelmusical” zijn ze ondanks dat nooit de artistieke kwaliteit van deze producties uit het oog verloren. De basis is steeds: een goed verhaal op de meest indringende manier vertellen. Ook bij de herwerkte ‘Daens’ hebben ze zich aan dit credo gehouden. “Dit is trouwens niet zomaar een herneming. We hadden de ambitie om van deze productie een Daens 2.0 te maken waarbij de interactieve tribunes en decors, het grootse speelveld en de state-of-the-art theatertechnieken zorgen voor een unieke, gloednieuwe versie van deze succesmusical,” aldus Gert Verhulst en Hans Bourlon van Studio 100. Ze hielden woord: deze ‘Daens’ is sterker, grootser en straffer dan ooit.
Boek, film, musical
‘Daens, de Musical’ is een bewerking van de Oscar-genomineerde film van Stijn Coninx uit 1992 die op zijn beurt gebaseerd was op historische roman ‘Pieter Daens’ van Louis Paul Boon uit 1971. Zowel het boek, als de film en de musical nemen ons mee naar het Aalst van 1888. De bevolking van Aalst werkt er onder erbarmelijke omstandigheden in de textielfabrieken: ze worden misbruikt en uitgebuit door de rijke fabrieksdirecteuren. Mannen worden ontslagen omdat kinderen en vrouwen goedkoper werken. Kinderen werken dag en nacht en sommigen geraken zo vermoeid dat ze in slaap vallen en onder de machines worden verpletterd.
In deze situatie treft priester Adolf Daens (Peter Van de Velde) zijn geboortestad aan bij zijn terugkeer. Daens verzet zich tegen de vele ontslagen en de wantoestanden in de textielfabrieken. Eerst via de krant van z’n broer (Pieter Daens, zeer degelijk vertolkt door Jan Schepens), later vanaf de preekstoel. Na een woelige strijd wordt Daens verkozen tot volksvertegenwoordiger en klaagt hij ook in het parlement de onmenselijke toestanden in de fabrieken aan. Daens krijgt in zijn strijd de steun van Nette Scholliers (Free Souffriau) - zeventien maar al kostwinner voor haar gezin - en socialist Jan De Meeter (Jelle Cleymans). Tijdens de sociale onrust ontstaat er een verboden liefde tussen het katholieke meisje en de doorwinterde socialist.
Ondertussen escaleert het conflict tussen Daens en de rijke Katholieke Kerk met daarin Bisschop Stillemans (Jo De Meyere) en Charles Woeste (Fabrice Pillet), voorzitter van de Katholieke Partij. Daens wordt het symbool van de strijd die de arbeiders voeren en klaagt in het parlement hun schrijnende werk -en leefomstandigheden aan. Stillemans en Woeste slaan genadeloos terug door Daens in het Vaticaan tot de orde te laten roepen. Hierna krijgt hij een verscheurende keuze: aftreden als volksvertegenwoordiger of het priesterambt neerleggen.
Vanaf een wit blad
De oerversie van de musicalversie van ‘Daens’ zit, zelfs na 12 jaar, nog goed in ons geheugen. De bijzonder gehypete productie zagen we in de relatief korte speelperiode enkele keren, de liveregistratie werd nadien af en toe (al dan niet op de achtergrond) afgespeeld en het castalbum belandde ergens bij onze favorieten op Spotify. Het was dan ook een haast onmogelijke opdracht om de voorstelling te bekijken zoals het creatief team dit wel heeft gedaan: vanaf een wit blad. Het zou dan ook niet helemaal terecht zijn om continu te refereren aan de productie van 2008 of aan ’40-45’, die andere megaproductie die in hetzelfde theater gaat alterneren met deze ‘Daens’. Dus we gaan dat niet doen. Beloofd. Afijn, we gaan alleszins ons best doen. Misschien.
Frank Van Laecke en Allard Blom hebben een mooi rondje “kill your darlings” mogen doen om de voorstelling zo’n 35 minuten in te korten naar een éénakter van ongeveer twee uur. Hierdoor zijn veel bijrollen een pak kleiner geworden, maar ligt de nadruk meer op de essentie, namelijk de onmogelijke liefde tussen Jan en Nette en de tweestrijd waarin Adolf Daens verwikkeld is: opkomen voor het arme volk, maar dan de Katholieke Kerk verloochenen en zodoende ook twijfelen aan zijn geloof. Een conflict dat in de formidabele songs ‘Het Vaticaan’ en ‘Wat blijft er van mij over?’ prachtig tot uiting wordt gebracht. Andere conflicten zijn zodoende meer naar de achtergrond verdwenen (de strijd tussen Woeste en Daens bijvoorbeeld), maar de absolute kern van het verhaal werd wel overgehouden. Andere ballast of nummers die niet bijdroegen aan de tweestrijd van Daens werden geschrapt. Het absoluut overbodige ‘Paus Ponnet’ is gelukkig door de shredder gegaan, maar publiekslievelingen als ‘Liefde is de allerschoonste last’ en ‘Face à face’ ook. Leer er maar mee leven, het is – achteraf bekeken – immers de enige juiste keuze binnen deze herwerkte versie.
Technisch vernuft
Nu we toch al onze belofte om zo weinig mogelijk parallellen te trekken tussen de nieuwe versie en die uit 2008 grandioos hebben verbroken, kunnen we meteen ook het verschil tussen beide theaters aanstippen. Hoewel de originele versie absoluut fantastisch was, was het tijdelijke theater in het voormalige postsorteercentrum Antwerpen X een drama. De hoogte van de zaal was enorm beperkt waardoor de tribune maar zeer gestaag opliep. Het gevolg: de voorstelling voelde vanaf rij 10 al afstandelijk en op rij 32 kon je zelfs met moeite zien wie er aan het woord was. Niets van dat in het Pop-Up Theater in Puurs.
Waar we bij ‘40-45’ al dachten dat zowat alles al uit de briljante theaterinfrastructuur werd gehaald, gaan ze met de rijdende tribunes, decors en LED-schermen nog een stevige stap verder. Niet qua grootsheid of spektakel, maar juist in het intieme. Zelden hebben we een massaspektakel van zo nabij kunnen beleven als bij deze ‘Daens’ wat voor een nog intensere ervaring zorgt. Wat Frank Van Laecke en Tijl Dauwe nu uit hun mouwen hebben geschud, is werkelijk adembenemend. De keuze om vaak zéér dichtbij te spelen, dikwijls met de tribunes tegenover mekaar en geregeld ook zonder grote decorelementen is briljant. Het was alsof bepaalde mogelijkheden van de rijdende tribunes nu pas werden ontdekt.
Zo werd er nu veel meer gekozen om de tribunes subtiel te laten rijden terwijl de LED-schermen dezelfde of een contrabeweging maakten. Hierdoor werden de bewegingen versterkt terwijl je perspectief op de scène veranderde. Door de LED-schermen meer te laten bewegen of in verschillende lagen te plaatsen kregen de scènes ook meer diepte. De beelden die Van Laecke, Dauwe en Martin Michel, in samenwerking met het prachtige decorontwerp van Piet De Koninck (King Concepts), hiermee weten te creëren zijn zodanig straf dat je het zelfs moeilijk gelooft terwijl je ernaar kijkt.
Ook wat betreft het geluidsontwerp wordt er een stapje extra gezet bij deze ‘Daens’. Hoewel we een liveorkest als een absolute must beschouwen bij een musicalvoorstelling, moeten we toegeven dat wanneer we moeten kiezen tussen een klein, maar weliswaar live muzikaal ensemble (‘Daens’, 2008) of de fantastische muziek van Dirk Brossé ingespeeld door het 60-koppige Symfonieorkest Vlaanderen (‘Daens’, 2020), we toch voor die laatste keuze opteren. De vernieuwde arrangementen klinken via de hoofdtelefoons grootser en passender en door het veelvuldig gebruik van underscore krijg je een extra, filmische laag die doorheen de voorstelling verweven zit.
Fenomenale cast
De absolute topkwaliteit van het creatieve team wordt weerspiegeld in de fenomenale cast waarvoor deze ‘Daens’ beschikt. De rol van Jan De Meeter heeft iets minder body in vergelijking met de oerversie, maar Jelle Cleymans haalt absoluut alles uit het personage. Elke snaar weet hij op de juiste manier te raken. Free Souffriau is als Nette Scholliers een belangrijke katalysator in het verhaal en dat doet ze met verve. Krachtig en kwetsbaar en uitmuntend in de zangpartijen. ‘Mijn wereld’ en ‘Sluit u aan!’ zijn niet voor niets hoogtepunten in de voorstelling.
Waar in de vorige versie Chris Van den Durpel iets te veel de aandacht naar zich toe probeerde te trekken als Ponnet weet Peter Thyssen dit personage een passendere invulling te geven. Thyssen beschikt over een onmiskenbaar talent voor komische timing en benut dat volledig zonder echt over the top te gaan. Een rol die gelukkig wel meer tekst gekregen heeft, is die van Bisschop Stillemans. Jo De Meyere, die tijdens de première zijn 81ste (!) verjaardag vierde, weet als geen ander statigheid aan dit personage te geven met een uitzonderlijk gevoel voor cynisme. Héérlijk!
Binnen het indrukwekkende ensemble vallen vooral Dirk Van Vaerenbergh en Maja Van Honsté op die als respectievelijk Borremans en Julia een kleine bijrol mogen vertolken maar dit wel met verve doen. Het is echter Peter Van de Velde die in de titelrol absoluut weet uit te blinken. Van de Velde blijft met zijn vertolking van Adolf Daens dichter in de buurt van het karakter dat Jan Decleir creëerde in de filmversie van 1992. Zowel qua spel (die preek!) als zang (‘Wat blijft er van me over?’) is hij onvergetelijk impressionant door het personage vol overgave en met bijzonder veel gevoel te vertolken. Een ijzersterke performance.
Wereldniveau in Puurs
Het is haast decadent te noemen wat Studio 100 laat zien in het Pop-Up Theater in Puurs. De technische mogelijkheden waarover ze beschikken zijn van een ongezien niveau waardoor een voorstelling er een onvergetelijke immersieve belevenis wordt. Nooit eerder konden musicals op een dergelijk indringende manier getoond worden in Vlaanderen en bij uitbreiding in de wereld. Ook bij ‘Daens’ doen de producent, het creatieve team en de formidabele cast deze tour de force over en zo mogelijk nog sterker, nog indringender en veel intiemer dan het al formidabele ’40-45’. Consistent wereldniveau in Puurs. Faut le faire.
Kijk hier voor meer informatie en kaarten.
Gezien: 21 februari 2020 Pop-Up Theater Puurs