Door Robin Peeters - foto's Steven Hendrix
“Het moet hier niet te veel over mezelf gaan,” aldus Brecht Callewaert als Maria Callas in ‘Master Class’. Het is één van de vele gevatte oneliners waarmee het theaterstuk van Terrence McNally doorspekt is. Een opmerkelijke uitspraak van Callas die in ‘Master Class’ als een praatgrage, venijnige operazangeres/lerares wordt neergezet die slechts sporadisch dieper in haar ziel laat kijken. Hierdoor staat of valt de voorstelling met de sterkte van de hoofdrolspeelster. Of speler in deze versie van Inteam Producties. Callewaert is absoluut indrukwekkend als Callas, maar slaagt er niet in om het magere script compleet weg te spelen.
‘Master Class’ beleefde in november 1995 z’n Broadwaypremière, werd het jaar nadien meteen beloond met drie Tony Awards, waaronder die voor beste theatervoorstelling, en is sindsdien uitgegroeid tot een veelvuldig gespeeld repertoirestuk. Terrence McNally creëerde in ‘Master Class’ een fictieve weergave van een reeks masterclasses die Maria Callas in de jaren 70 gaf aan de Juilliard School in New York. Op dat moment heeft de stem van de 50-jarige Callas al stevig aan kracht ingeboet, maar ook aan het einde van haar carrière blijft de belangstelling voor de operalegende groot.
Tijdens de voorstelling krijgt het publiek Callas te zien terwijl ze drie jonge zangers begeleidt en onderwijst. Haar lessen gaan verder dan technische zangvaardigheden: ze daagt hen uit om hun diepste emoties te verkennen en hun volledige potentieel te verwezenlijken. Terwijl Callas haar studenten genadeloos bekritiseert, deelt ze ook persoonlijke anekdotes en herinneringen aan haar eigen successen en mislukkingen.
Vanaf de eerste seconde wordt het publiek meegenomen in het concept van de voorstelling. De setting is sober: doorschijnende gordijnen die in de achtergrond voor een vervormende spiegel hangen, een barkruk en een statafel. Pianist Emmanuel ‘Manny’ Weinstock (Charles Vanden Broucke) zit klaar achter zijn vleugelpiano terwijl, met het zaallicht aan, Maria Callas (Brecht Callewaert) haar intrede doet bij de masterclass waar we getuige van mogen zijn. Callas spreekt in het stuk zowel haar studenten als het publiek rechtstreeks aan waardoor er van een vierde wand amper sprake is en er veel betrokkenheid met de zaal gecreëerd wordt. Een sterke Callewaert zorgt ervoor dat het publiek meteen bij de les is. Letterlijk in dit geval. De Vlaamse acteur is van bij het begin indrukwekkend als Callas, door het publiek streng en warm tegelijk te benaderen. De geestigheid van het script omarmt hij eveneens meteen. Callewaerts timing is top en door een veelvuldig gebruik van typerende (subtiele) gebaartjes en stopwoordjes als “hé” en “poh poh poh” staat er een geloofwaardige Maria Callas op het podium. Regisseur Niels de Valk geeft in deze eerste scènes ruimte aan stilte in tekst en beweging waardoor de zangeres meteen een natuurlijk gezag krijgt. Je kon een speld horen vallen.
Het is overigens voor het eerst dat een man de hoofdrol speelt in ‘Master Class’. Inteam Producties heeft er zelfs speciaal de goedkeuring voor moeten vragen aan de erven van Callas. De producent geeft aan dat ze geen stunt wilden uithalen met die casting, maar vooral Callewaert de kans gaven om zijn droomvoorstelling te spelen. Door diens acteercapaciteiten is dit uiteraard een berekende gok, die prima uitdraait. Het gender van de hoofdrolspeler is in dit geval absoluut een non-issue dankzij de doorleefde vertolking van Callewaert.
McNally maakt geen karikatuur van Callas. Op het podium zien we, ondanks de zelfingenomenheid (“Hoe kan je rivalen hebben als niemand kan wat jij kan?”) en de giftige kritiek naar haar studenten, een operalegende van vlees en bloed die in dit script, jammer genoeg, slechts sporadisch diep in haar ziel laat kijken. Het is daarom moeilijk om veel voeling te krijgen met het gekwelde verleden van de zangeres. In en tussen de vele puntige oneliners moet het publiek zoeken naar haar ware karakter dat met mondjesmaat aan de oppervlakte komt. “Zenuwen verwoesten meer zangers dan slechte leraren”, deed het premièrepubliek alleszins stevig grijnzen en met zinnen als “In de oorlog had je of een sinaasappel of een potlood. Ik had altijd een potlood. En ik hou van sinaasappels”, werd haar werkethiek extra onderstreept. 
Werkethiek of zelfzekerheid is niet altijd terug te vinden in de nevenpersonages: de toneelhulp (Bas Bossaerts) springt niet meteen voor Callas en werkt op haar zenuwen en ook de studenten zijn niet altijd van het allooi dat ze verwacht. Rollen die overigens prima vertolkt worden door Maud Hanssens (Sophie de Palma), Morann De Langhe (Sharon Graham) en Bjorn Geudens (Anthony Candolino).
Het is aan het einde van de twee aktes dat het publiek een breekbare Callas te zien krijgt – in schril contrast met de zelfzekere lerares – wanneer één van haar studenten een stuk brengt dat haar terugvoert naar haar verleden. Het is dan pas dat we met de schrijnende momenten uit haar carrière en persoonlijk leven geconfronteerd worden. In de twee enigszins langdradige, statige en met een tikkeltje te veel pathos gespeelde monologen krijgen we een vrouw te zien die vecht met haar zelfbeeld, haar moeilijke carrièrestart en haar getroebleerde relaties (met o.a. een gedwongen abortus). Deze monologen monden uiteindelijk uit in triomfantelijke passages in La Scala. Hét culminatiepunt wanneer ze eindelijk “wint” wanneer pers en publiek haar respecteren. De Valk ensceneert het prachtig met de originele opname van Callas op de achtergrond en een projectie van de zaal van het beroemde Milanese operahuis.
Het zijn nochtans die twee monologen die het grootste manco van de voorstelling blootleggen. Hoewel beide delen van circa één uur op zichzelf prima zijn, heb je als publiek tijdens de tweede akte het gevoel dat je naar een herhaling zit te kijken van de eerste waarbij slechts af en toe nieuwe elementen uit de carrière, het leven en het karakter van Maria Callas worden blootgelegd. Hoewel Brecht Callewaert er niet voor de volle 100 procent in slaagt deze minpunten in de theatertekst weg te spelen, is zijn performance als Callas op zichzelf al meer dan de moeite waard om deze versie van ‘Master Class’ een kans te geven.
Info en tickets: www.inteam-producties.be
Gezien op zaterdag 8 juni 2024 in de Zwarte Zaal van het Antwerpse Fakkeltheater
