Door Andy Doornhein / Foto's Joris van Bennekom
De eerste Elfstedentocht werd waarschijnlijk al gereden in 1749. Tot aan 1909 is “De Tocht” langs elf Friese steden volledig ongeorganiseerd gereden. Vanaf 1909 nam De Friesche IJsbond en de Nederlandse Vereniging voor Lichamelijke Oefening de organisatie over.Na de organistatie van die eerste officiele Friese Elfstedentocht is de Vereniging De Friesche Elf Steden opgericht. De eerste tocht die deze vereniging kon organiseren vond plaats in 1912. Tot aan 1997 waren er slechts 13 tochten die gereden konden worden. Om Nederland met een musical, in tijden van klimaat verandering, toch het gevoel te kunnen geven wat de Friese Elfstedentocht zo bijzonder maakt, is een zeer ambitieus plan te noemen. Corona en vervuilde grond op een bouwlocatie hebben deze plannen danig in de war geschopt. Maar de makers en initiatiefnemers geloofden in hun droom en die is nu waar gemaakt. “De Tocht” kan weer gereden worden.
Het is warm
Het is buiten 22 graden. Echt warm voor de tijd van het jaar. Ik ben onderweg naar Leeuwarden. Een autorit van ruim honderd minuten op zondag. Om al in de juiste sfeer te komen zet ik in de Close app Radio “De Tocht” op. Zeker voor bezoekers, die wat verder moeten rijden, is dit een aanrader. Ondanks het prachtige weer kom ik al aardig in de juiste sfeer. De sfeer, die ik nog herken van vroeger, als de tocht der tochten gereden ging worden.
Eerste impressie
Bij één van de eerste perspresentaties in maart 2020, zes jaar na het onstaan van het idee, is er een beeld bij mij gevormd over hoe deze voorstelling er uit zou gaan zien. Glijdende tribunes en projecties op het ijs. Heel veel nieuwe theatertechnieken zouden worden toegepast om het publiek het Elfstedengevoel te laten ervaren. Ik had al wat nieuwe beelden gezien van het theater en die kwamen niet overeen met wat er in mijn gedachten was opgeslagen.
Spektakel
Spektakeltheater is de nieuwe norm. Immersief is het mooie woord hiervoor. In Nederland begonnen met Soldaat van Oranje. Theater als totaal belevenis. Van begin tot het einde moet het één groot avontuur zijn. Daarom begin ik bij de aankomst.
Het theater
Het Friso theater is gebouwd op een locatie buiten de stad Leeuwarden. Goed bereikbaar vanaf de snelweg. Het parkeerterrein is ruim maar brengt tot nu toe geen extra belevenis. Wat bijvoorbeeld bij Soldaat van Oranje een extra is met wachthuisjes en de route via de landingsbaan. Futiliteitje, maar we gaan voor het totaal plaatje. Wel staat er deze dag een dweilorkest te spelen die de sfeer er goed ingooit.
Het wandelingetje richting het theater is heerlijk. Het zonnetje schijnt volop en de kaartjes liggen klaar in één van de afstempelhuisjes. We praten bij deze voorstelling ook niet over tickets maar over inschrijfbewijzen. De ontvangst is meer dan hartelijk te noemen. Was het al warm door de zon krijg ik het nog warmer van de vriendelijkheid van de gastheren en gastdames. Voordat ik de ingang bereikt heb ben ik al minstens tien keer welkom geheten in het Nederlands en het Fries. Maar dan begint het. De foyer van het theater is één en al Elfstedensfeer. Overal Koek en Zopie standjes. De garderobes zijn ook hier weer als stempelposten ingericht. Alles is met hout bekleed. Ieder component geeft een ouderwetse gezelligheid af. In een hoekje vind je een kleine tentoonstelling over de Elfstedentocht en er is een container waar ik kan ervaren hoe koud de Hel van het Noorden moet zijn geweest.
De zaal
Zodra ik richting de zaal loop besluipt mij een aangename spanning. Nu begint het echte avontuur. In de schemer loop ik door een gang richting de zaal. Die zaal is enorm. Je kan zien dat er met de bouw geen ristricties zijn geweest en dat alles om deze voorstelling heen gebouwd is.Er kunnen per voorstelling 1475 mensen genieten. Het hele theater staat in dienst van het verhaal. Voor de makers een aangename en unieke manier van werken lijkt mij. 
Het verhaal
“De Tocht” vertelt het verhaal van vijf vrienden, Annet ( Nandi van Buren ), Sjoerd ( Wolter Weulink ), Pieter ( Theo Martijn Wever ), René ( Boy Ooteman ) en Kristien ( Jolijn Henneman ). Daarnaast loopt een tweede verhaallijn die van Jelmer ( Thijs Meester ) en Boukje ( Maike Boerdam ) De vrienden hebben elkaar in geen jaren meer gesproken. Annet heeft ze toch allemaal bij elkaar gekregen om samen de Elfstedentocht te gaan rijden. Het verhaal van Jelle en Boukje is al meteen emotioneel geladen. Jelle schaatst de toch in nagedachtenis aan zijn vrouw Boukje. Bij verschillende dierbare punten strooit Jelle een beetje as van Boukje uit over het ijs.
“De Tocht”
Zodra het zaallicht gedoofd is ontstaat er voor mijn ogen een compleet nieuwe wereld. Ondanks dat ik met 1474 andere mensen in één zaal zit lijkt de wereld ineens een stuk kleiner geworden. Alle moderne theatertechnieken gaan aan en ik wordt één met wat er voor mijn ogen gecreëerd is. Het spelen in een musical is topsport. Maar het spelen in “De Tocht” is, volgens mij, een niveau hoger. Schaatsen en zingen en dat vaak ook nog tegelijk laat zien wat voor kwaliteit aan acteurs er hier op het ijs staat. Dan praat ik niet alleen over de hoofdrolspelers maar ook over het ensemble. Ik neem hier, meerdere malen, mijn ijsmuts voor af.
Het script van Allard Blom is prachtig geschreven en de liedteksten stimuleren diverse emoties. Zit ik het éne moment in het feestgedruis als de toer door één van de elf steden heen komt, wordt ik daarna geraakt door een prachtig gevoelig nummer tussen Jelle en Boukje op het Slotermeer. Een live orkest, die de muziek van Jeroen Sleyfer, Sytse Broersma en Ad van Dijk tot leven brengt. Bij een voorstelling op dit niveau mag je ook niets anders verwachten. De techniek, die allemaal in deze voorstelling zit, is onbegrijpelijk mooi. Een draaiende ijsvloer van 80.000 liter bevroren water. Een enorme led scherm van maximaal 90 x 8 meter. Dit scherm creëert een digitale werkelijkheid waardoor ik mij daadwerkelijk als toeschouwer langs de route voel staan. Regisseur Eddy Habbema heeft van al die bijzondere, mooie maar ook ingewikkelde componenten één schitterend geheel weten te maken. Een voorstelling waar spel, muziek en techniek mijn theaterhart sneller heeft laten kloppen.
“De Tocht” is de rit naar Leeuwarden meer dan waard.
Een mooi verhaal op een intense wijze vertelt in een bijzondere setting. Voorlopig kan je als publiek niet dichterbij het Elfsteden gevoel komen dan bij “De Tocht”.
Klik hier voor meer informatie en tickets
Gezien op 1 oktober 2023 in het Friso Theater in Leeuwarden.