24 Augustus 2010 was mijn eerste ervaring met Soldaat van Oranje. Het klopt dat je nu denkt, maar dat is a; meer dan twaalf jaar geleden en toen speelde deze voorstelling niet eens. Nee, op die dag is bekend gemaakt dat Nederland een nieuw theater zou krijgen. Een theater speciaal ontworpen voor Soldaat van Oranje, de musical. 
Producenten Robin de Lavita en Fred Boot proberen die dag uit te leggen hoe het theater er uit gaat zien. Aan de hand van een maquette en bouwtekeningen probeer ik mij een voorstelling te maken. Maar als ze vertellen dat het publiek op een enorme draaischijf komt te zitten, het decor rondom de zaal wordt gebouwd gaat dit mijn voorstellingsvermogen te boven.
De maanden erop ga ik steeds meer van dit nieuwe theater zien. Het PR circus draait ook al op volle toeren en de kaarten verkoop gaat nu al voorspoedig. Het Nederlandse publiek is heel nieuwsgierig hoe het verhaal van Erik Hazelhoff Roelfzema is vertaald naar een musical. Dat het zo’n succes zou gaan worden kon niemand, na de première op 30 oktober 2010, vermoeden.
Op 30 April 2022 is de 3000e voorstelling van Soldaat van Oranje gespeeld. Wat is toch het succes van deze, nu langst lopende, musical productie?
Ik heb mij zelf eerst die vraag gesteld. Want er is geen andere voorstelling die ik, vrijwillig, zo vaak gezien heb. Een voorstelling, die mij telkens weer verrast en na al die jaren nog steeds emotioneel weet te raken. Het is moeilijk om zo één, twee, drie te vertellen, wat nu de magie van Soldaat van Oranje is. Tenzij ik aan iemand de vraag stel, “heb jij Soldaat van Oranje al gezien?”. Als dan het antwoord "nee" is, kan ik perfect onder woorden brengen wat Soldaat van Oranje betekent voor mij.
Het begint al met de locatie. Voor Nederland ligt de Theater Hangaar in de Middle of Nowhere. Op voormalig Vliegkamp Valkenburg, in de buurt van Katwijk, is dit theater gebouwd. Niet echt een plek, waar je snel naar toe zou gaan, om een voorstelling te bezoeken. Maar een betere plek is er gewoon niet. Zodra je de provinciale weg verlaat begint het avontuur al een beetje. Alles op dit terrein ademt geschiedenis. Van de oude militaire basis is niet heel veel over maar de eerste twee gebouwen aan het begin van de weg staan er nog. De officiële toegang tot het vliegveld is er ook nog. Een terrein dattot 2006 verboden was voor het gewone publiek. Als je tijdens de rit naar het theater goed oplet, kan je een glimp opvangen van de Dakota, die in de voorstelling gebruikt wordt. Zo wordt de sfeer bij iedere bocht in de weg verhoogd.
Na het kopen van een parkeerbewijs, rij je niet direct naar je parkeerplaats. Nee, je mag eerst even over een stukje van het terrein taxiën. Op deze plek reden ook de F16 straaljagers naar hun positie terug van of vertrokken voor een missie. In de verte zie je nog de verkeerstoren van het vliegveld. Nog een klein stukje en dan komt de Theater Hangaar in beeld. Ieder seizoen van het jaar heeft deze entree een eigen belevenis. Eén ding is er vaak wel en dat is de wind.
Het publiek wordt ook al jaren welkom geheten bij de deur door een man in militair uniform. Als ik de kaartcontrole voorbij ben kom ik in de immense foyer. Ook hier sta ik al jaren te kijken, hoe het toch mogelijk is dat zo’n enorme ruimte toch zo intiem aanvoelt. De verlichting, de indeling, alles zorgt ervoor dat ik mij meteen thuis voel. Ik bezoek de tentoonstelling “Wat zou jij doen” en na 11 jaar kan ik hier nog steeds geen antwoord op geven. Ook een bezoek aan het toilet is er één om in de sfeer van de voorstelling te komen.
Dat is ook wat ik telkens voel. Onderlinge spanning in het publiek. Ondanks dat er altijd ruim tijd is om plaats te nemen staan, er al mensen te popelen om naar binnen te gaan. De gordijnen gaan open en de tocht naar de zaal kan beginnen. Meteen kom ik in een andere wereld terecht. Door een “betonnen” gang loop ik in de richting van de zaal. Via een steile trap ben ik dan waar het allemaal gaat gebeuren. Die trap is niet noodzakelijk om te nemen maar geeft mij altijd een extra gevoel. Eénmaal zittend in mijn stoel verbaas ik mij weer over de afmetingen. Wat is het toch allemaal groot! Ondanks dat ik weet wat er gaat gebeuren, kijk ik toch weer gespannen uit naar het moment dat de veiligheidsinstructies worden uitgesproken. Ik weet, hierna gaat het licht uit en hoor ik de eerste klanken van een ouderwetse typemachine en zal ik weer meegezogen worden in dit bijzondere emotionele verhaal.
Na ruim 3,5 uur, inclusief de pauze, is het dan weer voorbij en heeft deze cast van Soldaat van Oranje weer alle emoties in mijn geest weten te activeren. Ik heb gelachen, ben boos geworden en ik heb gehuild. In dit verhaal, ga ik niet in details alle elementen van de voorstelling bespreken. Dit is ondoenlijk, want dat zijn er duizenden. Iedere keer zie ik weer nieuwe elementen, die ik nog nooit eerder gezien heb. Natuurlijk is ook deze cast weer verantwoordelijk voor een totaal andere beleving van de voorstelling. Tekst en muziek zijn natuurlijk altijd hetzelfde, maar de uitvoering hiervan is telkens weer anders. De Erik Hazelhoff van vanavond, Alex van Bergen, heeft een totaal andere uitstraling dan bijvoorbeeld Matteo van der Grijn. Ook dit element maakt de voorstelling iedere keer weer een verrassing om naar te kijken.
Deze avond is het weer gelukt om mij volledig onder te dompelen in het verhaal van deze bijzondere musical. Voor mij een voorstelling, die meer is dan een totaal ervaring. Zeker in de huidige tijd, met de oorlog in Oekraïne, is het besef van vrijheid nog nooit zo sterk geweest, maar ook zo duidelijk dat onze vrijheid zo weer kan verdwijnen.
Soldaat van Oranje zorgt ook bij het publiek voor verbintenis en een gesprek met elkaar is dan makkelijk te maken. Eén van deze gesprekken was met een moeder en dochter uit Hellevoetsluis die deze voorstelling, net zoals velen in de zaal, meerdere keren al gezien hadden. De dochter is ooit door haar oma meegenomen naar Soldaat van Oranje. Haar oma heeft levendige herinneringen aan de tweede wereldoorlog. Soldaat van Oranje was telkens weer een aanleiding om haar herinneringen aan die oorlog met haar kleindochter te delen. Deze oma heeft de voorstelling tot aan haar overlijden acht keer gezien. Zo heeft Soldaat van Oranje voor deze mensen een extra laag gekregen.
Of de meneer die voor het eerst bij de voorstelling was. Hij had zijn vrouw getrakteerd voor Moederdag op een kaartje. Zij was al eerder geweest dus was het meer ook een kado aan hem zelf. Tijdens de voorstelling werden ze steeds meer betrokken en hoorde ik regelmatig even zachtjes wat opmerkingen over wat er te zien was. Zoveel herkenbare elementen zitten er in voor deze mensen.
Wat de meeste mensen mij toch wel vertellen is dat het een stukje Nederlandse geschiedenis is. Een stukje over een periode, waar we nooit mee mogen stoppen om het door te blijven vertellen. En in Soldaat van Oranje zitten alle elementen om dit te blijven herinneren.
Voor ik weer naar huis ga, stop ik bij het V-monument. Een V gemaakt van plexiglas, met diverse voorwerpen uit de tweede wereldoorlog. Voorwerpen met een verhaal, die ik op een enorme tablet kan lezen. Dat is het laatste element van de totaalbelevenis die Soldaat van Oranje, de musical heet. Er zijn nu al meer dan 3,2 miljoen mensen naar deze voorstelling geweest en gezien de kaartverkoop gaan er nog steeds heel veel mensen naar deze voorstelling toe. Soms voor de eerste keer en soms, net zoals ik, voor de achtste keer. Eén ding hebben alle bezoekers wel gemeen, je zal nooit teleurgesteld het terrein in Katwijk verlaten.
Als ik vanavond toch sterren had mogen uitdelen zouden dat er zeker weer vijf zijn geweest.
Kijk voor meer infotmatie en kaarten op www.soldaatvanoranje.nl
Te zien tot en met dezecember!