Recensie: Andy Doornhein
'Bij ons in de Jordaan, van je hela hola holadiejeeeee!' Maar niet in de Jordaan van 1829. Armoede, werkloosheid, geweld en drank zorgen er voor de er niks te 'holadijeeën' valt. Door diverse oorlogen sinds 1818 dreigde ons Koninkrijk volledig aan armoede ten onder te gaan. Generaal Johannes van den Bosch trok zich het lot der armen en wezen aan. Met toestemming van Koning Willem I sticht hij de “Maatschappij van Weldadigheidheid”. De 20.000 leden betalen een stuiver per maand. Met het geld van deze contributie richt hij in de regio rondom Steenwijk zijn “vrije koloniën” op. Met tucht en arbeid zouden de paupers van Nederland heropgevoed worden. Dat dit allemaal toch iets anders gaat lopen vertelt “Het Pauperparadijs”
De voorstelling is gebaseerd op de roman van Suzanne Jansen. Jansen is met haar boek de vergeten geschiedenis van haar voorouders gaan ontdekken. Naast de verschrikkingen van die tijd zag Jansen de parallellen met het heden. In ruim 200 jaar is de mens niet veel beschaafder geworden, alleen we noemen het nu allemaal anders.
“Het Pauperparadijs” speelt zich af in drie delen. We beginnen met de kennismaking met onze held Teunis Gijben ( Steyn de Leeuwe ) en de verteller van deze geschiedenis ( Paul R. Kooij ). Teunis zijn zusje Aagje ( Rosa da Silva ) en broertje Japie wonen in het Aalmoezeniersweeshuis. Echter het zijn geen echte wezen. Hun ouders zijn eenvoudigweg te arm om voor ze te kunnen zorgen.
In het tweede deel zitten Teunis en Aagje in het Derde Gesticht. Teunis gedraagt zicht voorbeeldig en doet zijn uiterste best. Hij heeft namelijk zijn zusje belooft dat ze snel weer naar huis zullen gaan. Helaas voor hem vindt de gestichtsdirecteur de heer Schepenaar ( Peter Drost ) Teunis maar een brutale vlegel. Dan ontmoet Teunis de vrouw van zijn leven, Cato ( Margreet Boersbroek). Cato Braxhoofden is de dochter van de sergeant en geniet als zodanig heel wat vrijheden. Cato raakt zwanger en trouwt, om de schande te beperken, met Teunis.
In het derde deel hebben Teunis en Cato een behoorlijk gezin. Echter, de problemen worden groter en groter en de relatie komt onder enorme druk te staan. Johannes van den Bosch (Dragan Bakema) is nu gouverneur-generaal in Nederlands-Indië. Nog steeds gedreven om een succes te maken van de “Maatschappij van Weldadigheidheid”
De verteller is de link is tussen verschillende personages, de tijdsvlakken en het publiek. Via hem worden we door het verhaal heen geloodst. Soms verbindend dan weer verklarend en vaak confronterend. Confronterend als via de verteller een verband wordt gelegd met hedendaagse problematiek.
Ik ben niet in het bezit van enige kennis over de voorstellingen die eerder in Veenhuzien zijn gespeeld. Hierdoor hoef ik ook geen vergelijkingen te maken met die voorstelling. Dat kan ook niet want die speelde zich al af in de buitenlucht. Dat maakt iedere vorm van vergelijkingen totaal overbodig. Wanneer de verteller het podium betreedt gebeurt er iets met mij. De stem van Paul R. Kooij nodigt mij uit om aandachtig te luisteren. Vanavond gaat er iets unieks gebeuren in dit theater. Als het publiek even een veeg uit de pan krijgt, over haar wat vlakke inzet bij de liedteksten van “Bij ons in de Jordaan”, is voor mij de toon gezet.
Maar nadat het live orkest, met gierende gitaren en ritmische drumsolvo’s, de “het Pauperparadijs” versie van “ Bij ons “ inzet staat mijn hele lichaam op scherp. Alle zintuigen worden aangesproken in deze voorstelling. Eigenlijk heb je ogen en oren te kort. Luister je goed naar de teksten dan zie je prachtige details in het decor niet. Overal gebeurt er wel wat. Technisch perfect uitgevoerde projecties op de decorstukken prikkelen je fantasie waardoor een zeer realistische wereld ontstaat. Het decor (Michiel Voet ) straalt het éne moment een industriële ruwheid uit en daarna weer de schoonheid van strak en glad marmer. Het lichtontwerp (Uri Rapaport ) is van een subtiele schoonheid waarmee in iedere scène visueel de juiste sfeer wordt gecreëerd. De muziek ( Lavalu ) knettert zo mijn hersenpan in en stimuleert daar alle mogelijke emoties. Geen vlakke deuntjes maar een volle muzikale ondersteuning van het verhaal. Het geluid wordt in perfectie balans de zaal in gestuurd door het geluidsontwerp van Peter Zwart. En dat moet geen eenvoudige opgave zijn geweest. Het volume verschil tussen spraak en muziek mag best groot genoemd worden.
Uit ervaring weet ik dat spel moet groeien. Iedere voorstelling zal weer beter zijn dan de laatste. Wat zijn de volgende bezoekers dan bofkonten, want dit is nu al zo goed.
Maar één scène haalt mij echter even uit de juiste sfeer. Teunis moet aan sergeant Braxhoofden (dubbelrol Dragan Bakema) om de hand van zijn dochter gaan vragen. Naast het probleem van de zwangerschap is er ook nog een godsdienstig probleem. De manier hoe de vader van Cato op dit laatste probleem reageert maakt hem, in mijn ogen, bijna een karikatuur van zichzelf.
Voor mij is dit verhaal een stukje serieuze vaderlandse geschiedenis. En ook ik geniet als de verteller hier en daar ook zorgt voor een vrolijke noot. Ook in ellendige situaties is altijd wel humor te vinden.
De voorstelling heeft wat tijd nodig om te worden vertelt. Inclusief de pauze twee uur en driekwartier. Maar het is het iedere seconde waard. De teksten, het verhaal, het spel, de muziek, het licht, de kostuums en het decor maken van deze voorstelling een waardig theaterspektakel.
“Het Pauperparadijs” is exclusief te zien in Koninklijk Theater Carré tot en met 5 augustus.
Voor tickets klik hier.