In de serie gesprekken over Diversiteit en Inclusiviteit in de Nederlandse Entertainmentindustrie, praat ik vandaag met Michel Sorbach en Romijn Conen van de commissie Inclusiviteit bij ACT- acteursbelangen.
Michel Sorbach is acteur en gaat in de nieuwe Stage Entertainment musical Aladdin de rol van De Sultan spelen. Michel Sorbach was al eerder te zien op de Parade in Fifty-ish en in onder andere in Anatevka, Oliver!, Annie, Footloose, Nightmare the Musical, Yab Yum en Afblijven! En op film en TV in o.a. Dummie de mummie, Het Bombardement, Oh mijn Hemel, Klem, Flikken Maastricht en My Blue Heaven
Ook Romijn Conen is acteur (o.a. bekend van Theater Oostpool, Theater Nanna Tieman, Theaterensemble Het Vervolg en Impresariaat Wallis, en op film en tv o.a. Liever Verliefd, Exit, Flikken Maastricht en de Amstelcommercialreeks Drie Vrienden.) en heeft zes jaar geleden een ongeluk gehad. Kort na de try-out van een grote zaalvoorstelling in Hengelo “Feest “. Het was de laatste avond van de try-out periode. Tijdens de voorstelling maakte hij een grote sprong en is daarbij een beetje raar terecht gekomen. Hij had het toen het gevoel van ‘oh dat is een klein slippertje, maakt verder niks uit’. Na de voorstelling is hij met de regisseuse en partner Nanna Tieman naar een gastgezin gereden. Romijn was de bestuurder van de bus en hij heeft ‘m nog netjes ingeparkeerd maar inmiddels was er aan zijn spraak al geen touw meer vast te knopen. Hij is uitgestapt en naast de bus gaan staan. Voor zijn vrouw Nanna was het duidelijk dat Romijn een herseninfarct had gehad. De revalidatie duurt nu al zes jaar.
Nu is hij er weer hier en kan weer spreken, maar blijft gehandicapt. Hij heeft een been wat deels verlamd is, hij kan er wat op lopen maar je ziet dat het gehandicapt is. Zijn rechterarm kan helemaal niets en hij heeft een afasie waardoor hij soms helemaal niet uit zijn woorden kan komen. Hij gaat dan stotteren en weet niet precies hoe hij op de juiste woorden moet komen. Romijn verzekerd mij meteen dat ik daar, tijden het gesprek, geen rekening mee hoeft te houden.
(Romijn) “In december van het vorige jaar heb ik weer een Amstel commercial gedaan, met mijn oude vrienden en gecombineerd met de drie nieuwe vrienden. Ik heb daar lang over nagedacht of ik dat wel aandurfde. Maar ik heb het toch gedaan.
Ik ben naar Amsterdam gebracht en ik heb daar twee dagen gedraaid. Ik merkte dat het acteren voor de camera nog steeds mijn ding is. Toen dacht ik nu ga ik ook verder. Ik heb met Act contact gezocht. Met Michel heb ik allerlei gesprekken gehad en nu zit ik in de commissie inclusiviteit. De reden om mij daar voor in te gaan zetten is omdat ik gehandicapt ben en ik wilde mij opnieuw wilde inschrijven bij allerlei casting bureaus. Ik merkte daar, dat er voor mijn nieuwe zijn, er op het formulier geen plaats is om op te schrijven,: ik ben Romijn, ik ben gehandicapt en ik kan dit en dat voor jullie spelen.”
Dit verhaal doet mij beseffen dat diversiteit en inclusiviteit veel verder gaat
(Michel) “De inclusiviteit commissie is voortgekomen uit de diversiteit commissie van Acteursbelangen. Deze commissie is weer nieuw leven ingeblazen met nieuwe mensen. In de oude commissie zaten al een aantal groepen die vertegenwoordigd werden, inderdaad vrouwen die de vrouwen vertegenwoordigen, mensen van kleur en een gay acteur die die kant vertegenwoordigd. Vanaf het moment dat de mensen hoorden dat we bestonden, kregen we vragen van mensen, waaronder ook Romijn, die zich om uiteenlopende redenen niet vertegenwoordigd voelen. Wij vinden het als groep dus heel belangrijk, dat we zo breed mogelijk actief zijn binnen die diversiteit en inclusiviteit.
Alle acteurs moeten gewoon aan het werk kunnen
Wij streven naar een gelijkwaardige vertegenwoordiging van acteurs en actrices in onze industrie en dat mensen uit de maatschappij zich kunnen herkennen in wat er in film en op TV te zien is. Dat media er niet voor exclusieve groepen zijn en dat iedereen zich een onderdeel van de maatschappij moet kunnen voelen.
Welke instrumenten hebben jullie om deze bewustwording te veranderen?
(Michel) “ Een van de dingen waar wij ons als commissie mee bezig houden, is dat we heel actief verschillende partijen gaan benaderen. Onze gedachte is dat als we veranderingen voor elkaar willen krijgen, we moeten werken aan bewustwording. We zijn nu in gesprek met producenten, scriptschrijvers casting directors, agenten, en regisseurs. We wilden graag weten of zij zich bewust zijn van hun rol hierin. Vinden jullie dat er veranderingen moeten komen en welke stappen willen jullie daarvoor gaan ondernemen?
Door het aangaan van deze gesprekken hopen we naast het werken aan het bewustzijn ook met elkaar stappen te kunnen gaan nemen. Graag willen we ook distributeurs en omroepen, die natuurlijk ook aardig wat invloed hebben, betrekken bij deze gesprekken.
Dus praten met die groepen die, min of meer, bepalen hoe het film- en televisielandschap eruit komt te zien.”
Hoe zijn de reacties bij die mensen als je dit gesprek met ze aan gaat?
(Michel) “Wij hebben met die mensen aan tafel gezeten die er voor openstaan om deze discussie aan te gaan. De intentie van die mensen is erg goed. De intentie tot veranderen is er. Onze focus ligt nu bij de film- en televisieproducenten. We zijn van mening dat daar nog een aantal stappen genomen kunnen worden.”
Ik had juist het idee dat er bij film en televisie juist wel al grote stappen zijn genomen.
(Michel) “ Wij ervaren dat juist heel anders. Mijn reden om bij de commissie te gaan was de volgende. Ik had de voorstelling “Hamilton” gezien in Londen. Hamilton is een verhaal over de founding fathers van Amerika, George Washington, Hamilton, Lafayette. Dat waren allemaal witte mensen. Maar al die rollen werden gespeeld door gekleurde acteurs. In eerste instantie trok dat mijn aandacht maar op een gegeven moment maakte dat niet uit want. Ik zat gewoon naar een groep mensen te kijken, die een verhaal vertellen. Dat sprak mij zo aan. Als ik dan naar Nederland kijkt vind ik dat we daar in achter lopen.
Bij film en tv zie je echt wel dingen gebeuren. Een trend is natuurlijk wel geweest om bijvoorbeeld gekleurde acteurs heel stereotype te casten. Maar je ziet nooit een Surinaamse man of vrouw waar het hele verhaal om draait. En juist die verhalen moeten ook verteld worden want onze bevolking is inmiddels zo gemengd. (Iedereen moet toch zijn verhaal kunnen vertellen en iedereen moet zich hierin kunnen herkennen).
Net als specifiek acteurs met een handicap, ik heb een Engelse serie gezien, een politie serie, waarbij de hoofdinspecteur gespeeld wordt door een vrouw in een rolsstoel. Je kunt ook duidelijk kan zien dat ze gehandicapt is. Maar daar gaat haar rol niet over”
Romijn hoe is dat bij jou gegaan in die Amstel reclame?
(Romijn) “Die reclame is op zo’n manier opgenomen dat je mijn handicapt helemaal niet ziet. Voor mij is het wel zichtbaar maar voor de kijker dus totaal niet.”
Jij loopt wel nog steeds tegen die besproken problemen aan als acteur?
(Romijn) “Ja en dat zal de rest van mij leven ook wel zo blijven. Tot vorig jaar december leefde ik nog met het idee dat ik überhaupt nooit meer aan het werk zou komen. Nu ben ik wel ingeschreven bij heel veel casting bureaus, maar ik ben nog niet gebeld.
Wel heb ik, met een casting agent, een monoloog opgenomen. Hierin doe ik mijn verhaal. Wat mij is overkomen en waardoor het komt dat ik er nu zo uit zie. Dat wordt straks vrijgegeven. Dan kan iedereen het bekijken en ik verwacht dan de er mensen zullen zijn die zeggen: “Hé die Romijn is weer terug. Wel is waar gehandicapt maar ik ga in ieder geval weer eens in gesprek met hem. Misschien is dat wel iets voor ons” ( Nanna en Romijn stonden vorig jaar in het theater met de zeer persoonlijke voorstelling “Breeknacht”. Een voorstelling die over het leven na die septembernacht gaat. )
Of ik hier mee een deur opentrap voor andere? Ja dat zou kunnen, echter er zijn niet veel gehandicapte acteurs in Nederland. Dat een klein mens, die op de toneelschool heeft gezeten en afgestudeerd is en voldoende werk heeft, is eigenlijk alleen maar goed. Als voor haar de weg niet nodig is om dat via de inclusiviteit route te doen dan is dat prima. Ik heb een arm die niet meer beweegt en een been waar ik moeilijk mee loop. Daar moet ik wel aandacht voor vragen, omdat mensen mij al 25 jaar kennen als een acteur die alles kon.”
(Michel) “En een zeer gewaardeerd acteur, want Romijn is echt een hele goede acteur mag ik wel zeggen.”
Zijn producenten en filmmakers niet een beetje angstig om jou te casten?
“Ja, want ik kan mij voorstellen dat ze denken, ik kan een acteur nemen die geheel vrij van handicapten is of ik kan die gehandicapte Romijn Conen nemen. Ik denk dan toch dat ze vaak kiezen voor de simpele weg.”
En dan speelt die acteur een gehandicapte?
(Romijn) “Oh dat komt zeker voor, maar dat zal ik nooit te horen krijgen. Dat deel van het gesprek wordt dan buiten mij om gehouden. Er zullen vast ook mensen zijn die wel zeggen, Romijn heeft laten zien dat hij kan acteren. Dat hij nog steeds alles kan met zijn handicapt en ik ga het toch wagen om hem te vragen. Maar ja daar is wel het wachten nog op. Rolf Koot, producent van Flikken Rotterdam, die heeft mij gevraagd om een client te vertegenwoordigen als advocaat. In mei hebben we daar opnamen voor gedaan. Later zei hij tegen mij, je bent gewoon Romijn en eigenlijk is er helemaal niks mis met je.”
Het is wel die eerste stap durven te nemen om jou uit te nodigen, maar dat geldt voor de hele doelgroep waar we het nu over hebben. Hoe denken jullie het beeld te veranderen bij bijvoorbeeld de filmmakers?
(Romijn) “Er zijn meerdere mogelijkheden. Zoals Michel zegt, die hoofdrechercheur die iedere avond de hoofdrol speelt vanuit een rolstoel. Niet daar de aandacht opleggen, nee ze is gewoon zo. Dat zou ik voor Nederland al een hele grote stap vinden. In Engeland is dat al vijf à zes jaar lang bezig. Daar hebben ze de regel dat in iedere serie een gehandicapte persoon moet meespelen. Maar er moet ook een kleurling in mee doen. Ze moeten ervoor zorgen dat het zo vormgeven wordt dat al die mensen, die bestaan, ook een rol krijgen in zo’n serie. Dat moet in Nederland ook gaan gebeuren.”
Als je zo’n systeem zou invoeren in Nederland zijn er dan wel genoeg talenten om aan die voorwaarden te voldoen?
(Michel) “Ja het klopt dat het een tijd zo geweest is, maar nu komen er genoeg talenten van de toneelscholen af om aan die voorwaarden te kunnen voldoen. Het gekke is dat die mensen niet altijd de gelegenheid krijgen om hun vak uit te kunnen voeren. Wat ik ook raar vind dat is het volgende: als niet witte acteur kom je op de toneelschool en dan word je geleerd dat je alles moet kunnen spelen. Dan speel je ook een Hamlet, maar op het moment dat je van school afkomt dan krijg je ineens niet meer de gelegenheid om een Shakespeare te spelen. Nu moet ik wel zeggen dat bij ITA ( International Theatre Amsterdam ) het wel gebeurt. Ivo van Hove cast toch echt op een andere manier. Hij zegt ook, dat wij er niet alleen meer over moeten praten maar we moeten het gewoon gaan doen.
En er is echt genoeg gekleurd talent en die worden niet overal voor gecast.
(Romijn) “Maar dat hoeft ook niet, maar het zou wel zo moeten zijn dat niet meer uitmaakt hoe je er uit ziet etc. Dat je naar alle castings toe kan gaan om te laten zien kijk dit kan ik. Misschien zou daar in Nederland zelfs wetgeving voor moeten komen. Waarin gezegd wordt, jullie moeten gewoon kiezen uit alle acteurs die er zijn.”
(Michel) “Ja, en vergeet ook de goede vrouwen rollen niet. Bij Act zijn we ook bezig dat er volwaardige vrouwenrollen komen. Er worden heel veel stukken geschreven waarin vrouwen, dan wel niet direct, een ondergeschikte rol spelen. Ze zijn vaker aanvullend omdat de hoofdrol een man is. Ja daar zetten we ons bij Act ook sterk in. Dat vrouwen veel gelijkwaardiger worden geportretteerd in die zin. Waar het bij onze commissie om gaat is dat we vinden dat iedereen gelijkwaardig behandeld moet worden. Natuurlijk staat kwaliteit altijd boven aan.”
Maar toch kunnen we toch concluderen dat op een casting er meer blanke dan gekleurde mensen afkomen?
(Michel)” Ja dat is absoluut zo. Daar hebben wij het laatst ook over gehad. Die mensen zouden dus al veel eerder gestimuleerd moeten kunnen worden om dit vak in te gaan.”
Gaan jullie naar de bron dan ook toe? Ik bedoel bezoeken jullie middelbare scholen etc?
“In onze overleggen komt dat wel ter sprake en misschien kunnen juist de toneelscholen daar een actieve rol in gaan spelen. We zijn nu onderweg met elkaar we moeten ervoor zorgen dat iedereen een onderdeel kan uit gaan maken van deze maatschappij. Dat betekent ook dat in onze culturele wereld die omslag gemaakt moet gaan worden. Zeker als gesubsidieerd gezelschap heb je deze verantwoordelijkheid ook naar de maatschappij. Je moet verhalen vertellen voor iedereen. Ik denk ook als we divers inclusief casten en ervoor zorgen dat er meer mensen zich herkennen in het gene wat het verteld wordt er meer mensen naar het theater zouden gaan.”
Maar als je dan een productie hebt, waar ook andere bevolkingsgroeperingen naar toe gaan, dan moet je als maker toch denken hè dit werkt. Maar vaak bloed het gewoon weer dood.
(M) “Ja hè Romijn, daar hebben wij het ook vaak over. Makers en producenten creëren toch vaak vanuit hun eigen referentiekader. Wat helemaal niet onlogisch is. Natuurlijk doe je dat, want je wilt jouw verhaal vertellen. Nu is de vraag laten we eens met zijn allen breder gaan kijken. Dat betekent zeker niet dat je nooit meer vanuit je eigen perspectief je verhaal mag vertellen. Het betekent ook, kijk eens of je ook ander verhalen kan vertellen. Als je dan zegt, ik ben niet bedreven op dat gebied, haal dan andere mensen in huis die samen met jou dat verhaal gaan vertellen. Ik ben er echt van overtuigd dat je dan meer publiek kan bereiken.”
Ik ben daar ook overtuigd van, maar hoe overtuig je nu de mensen die daar niet van overtuigd zijn?
(Romijn) “Ik denk vooral dat eerst maar eens moet worden veranderd dat te pas en te onpas man, vrouw, gekleurd of gehandicapt gezegd moet worden. Als de mensen zeggen: “ja nu weten we dat allemaal wel, ze moeten er gewoon allemaal inzitten”. Dan gaan we verder. Alleen dat gesprek is nog niet zover. Er moet meer worden nagedacht of je wel alle types van mensen in jouw productie hebt zitten. Als dat niet blijkt te zijn gelukt ga dan eens bedenken waarom dat niet gelukt is. Heb ik misschien de verkeerde grondtoon gebruikt om mensen te casten bijvoorbeeld. Of misschien moet ik eens met een andere casting director gaan werken?”
We praten nu over de mensen aan de creërende kant maar denk je dat ook het publiek er klaar voor is? Maria in de Sound of Music is bijvoorbeeld soms nu ook een gekleurde vrouw.
(Michel) “Ja dat is fantastisch. Toen ik zag dat donkere meisjes voor die rol kwamen auditeren dacht ik, Ja goed zo heel erg goed. Nu weet ik dat, omdat ik met Aladdin aan de gang ga, bij Stage Entertainment ze daar iemand voor hebben. { dit is Will Cramer en het gesprek wat ik met hem heb gehad is als eerst volgende te lezen op theaterparadijs.nl }. Bij Stage Entertainment zijn ze heel hard bezig met die inclusiviteit en diversiteit. Ik kan het ook alleen maar toejuichen dat dit daar gebeurt.
Ik moet nu ineens denken aan een verhaal wat een vriend van mij, met een Surinaamse achtergrond, vertelde.: “ Als ik naar de TV zit te kijken dan zie ik mijzelf niet terug. Maar op het moment dat ik naar buiten stap. De deur uit ga, dan zie ik een veel gevarieerdere wereld.” Dus misschien is het publiek er wel sneller aan gewend dan wat ze voorgeschoteld krijgen. Het publiek is er misschien zelfs wel aan toe.”
(Romijn) “Het publiek kijkt natuurlijk al langer naar films en televisie series van over de grens en daar is dit al veel langer aan de gang. Hierdoor is ons publiek er ook al aan gewend, want zij vinden dat al heel normaal.”
Als ik met “gewone” mensen over dit onderwerp praat hoor ik vaak, ja maar in de reclames zie ik tegenwoordig alleen maar diversiteit. Zelfs zoveel dat het wel wat minder zou mogen.
(Michel) “Ja dat klopt maar je kan daar wel een kanttekening bij zetten hoor. Je ziet dan toch vaak de mensen van gemengde afkomst langs komen, (of een) maar niet een specifiek Marokkaans of Surinaams gezin. Bij Act willen we niet dat er alleen maar gekleurde acteurs te zien zijn, of alleen maar vrouwen of alleen maar gehandicapte acteurs. Het gaat erom dat we een balans willen zien, een afspiegeling van de maatschappij als die waarin wij leven. Divers en inclusief, wat zo ziet onze wereld er ook uit.”