‘We leven in een tijd waar de laatste ooggetuigen van de tweede wereldoorlog verdwijnen’ schrijft regisseuse Annet Huizing in het programmaboek van de voorstelling ‘Granaatweken’ van Theatergroep Wildeman. ‘Het is belangrijk om de geschiedenis levend te houden en door te geven aan generaties die na ons komen’. Wat mij betreft heeft ze meer dan gelijk. Schrijver en tevens acteur Adri van den Brand doet dat met deze voorstelling. Hij heeft de belevenissen van zijn familie verwerkt in een ijzingwekkend toneelstuk.
Granaatweken gaat over Sjaan (mooie rol van Jeanne Roozendaal), een bejaarde vrouw die aan de vooravond staat van een verhuizing naar een verzorgingstehuis. Met flinke tegenzin welteverstaan. Haar dochter en kleinzoon helpen haar met het inpakken van de spullen. Wat niemand had kunnen voorzien is dat dit de dag is dat Sjaan een groot familiegeheim zal onthullen. Een geheim dat ontstaan is tijdens de vijf gruwelijke granaatweken die het rustige dorpje Schijndel veranderden in een weerzinwekkend oorlogsgebied.
Zodra de voorstelling begint word je meteen 1944 ingezogen. Alles lijkt te kloppen. Klederdracht, kapsels en make-up. In een prachtig decor, met dito licht, maken we kennis met de vele personages. Het is indrukwekkend hoe de acteurs allemaal een eigen kleur geven aan de familieleden en de chaos van zo’n groot gezin overzichtelijk houden. Geen eenvoudige opgave voor een regisseur maar Annet Huizing heeft ervoor gezorgd dat het grotendeels gelukt is. Dit is van groot belang want als de ellende losbarst wil je wel met de personages van dit ensemble-stuk mee kunnen leven.
Het is schrijnend om te zien hoe de onwetende familie een bevrijding verwacht, terwijl juist de Duitsers dichterbij komen. Als boven de grond de gruwelen in alle hevigheid losbarsten moet het gezin de confrontatie met zichzelf aangaan in de piepkleine schuilkelder die door vader, een mooi ingetogen rol van Maurice van Pinxteren, is gebouwd. Tijdens deze periode helpen ze onder andere de Joodse Gerda aan een schuilplek. Gerda wordt gespeeld door de talentvolle Noortje Groenendaal. Noortje weet van Gerda schijnbaar moeiteloos een wereldwijze vrouw te maken die zich juist in de meest heftige momenten staande weet te houden. Dat Gerda een belangrijke rol heeft gespeeld in het leven van Sjaan zal steeds duidelijker worden.
Als kijker zit je dicht op de actie. Regelmatig spring je uit je stoel door de indringende schoten, heftige bombardementen en intense confrontaties tussen de personages. Zonder iets weg te willen geven, weten Erwin Dekker als Ernst en Maartje Postma als Sjaan jr. je kippenvel te bezorgen. Ook de momenten dat de Duitsers binnen vallen zijn bijzonder ongemakkelijk om naar te kijken. De gehele cast weet van deze momenten een heftige kijkervaring te maken die je niet snel vergeet. Het is is ongelooflijk dat sommige acteurs voor het eerst op een podium staan en zich staande kunnen houden in dit type voorstelling, waarin extreme emoties en kleine momenten elkaar in hoog tempo afwisselen. Dat is niet alleen een groot compliment voor de spelers maar ook voor de creatives, en dan met name Annet Huizing. Tussen alle heftigheid vergeet ze nooit het menselijke aspect. Annet weet waar de focus moet liggen en weet heden en verleden mooi in elkaar over te laten lopen. Ook schuwt ze de gruwelen niet en moeten we gewoon aanschouwen wat er in die tijd, en nog steeds, gebeurde. Gelukkig is er ook tijd voor een lach. Tineke Jansen, William Bressers en Johan Meulenbroek weten regelmatig te zorgen voor een heerlijke one-liner waardoor we even mogen ontspannen.
Een klein puntje van kritiek is dat de cast zo enorm opgaat in de situatie dat het soms echt lomp dreigt te worden. Beheersing is juist in deze voorstelling cruciaal. Ook had ik wat moeite met de microfoons. Het is begrijpelijk dat deze nodig zijn, maar doordat ze allemaal een andere klankkleur hadden (soms helder, soms dof, soms hard en soms zacht) had ik soms moeite om me volledig te focussen.
Adri van den Brand heeft iets heel moois gedaan voor zijn familie. Hij heeft een verhaal geschreven dat eerlijk is, dat binnen komt en dat blijft hangen. Één van de vele oorlogsverhalen die plaats hebben gevonden tijdens deze donkere periode. Granaatweken van Theatergroep Wildeman kruipt onder je huid en laat niet meer los. Zorg er wel voor dat je thuis bent in het Brabantse dialect want bijna alles is ‘op z’n Skendels’.
Voor meer informatie kijk je op: www.theatergroepwildeman.nl
Fotografie: Jos Kaldenhoven