Door Peter Rombouts /Foto's Altin Kaftira
In deze roerige tijden waarin we geconfronteerd worden met gekozen wereldleiders die tweedracht zaaien en de wereld een onveilige plek maken, is het een zegen om even alles te vergeten en in het theater domweg gelukzalig te kunnen genieten van het simpele verhaal van Don Quichot.
Het traditionele avondvullende ballet is gebaseerd op een zeventiende-eeuwse roman van de Spaanse schrijver Miguel de Cervantes Saavedra. Het verhaal gaat over de edelman Don Quichot die door het lezen van boeken zich verliest in een eigen droomwereld en zo zijn leven draaglijk maakt. Is dat niet waarvoor de kunsten zijn geschapen? Even je verliezen in schoonheid en levensvreugde, met oog voor traditie en verbeelding. Hij verbeeldt zich een dolende ridder te zijn en beleeft met zijn schildknaap diverse avonturen.
Met balletten als Het Zwanenmeer, The Sleeping Beauty en De Notenkraker beleefden de Russen door choreograaf Marius Petipa een glorietijd in de balletgeschiedenis die tegenwoordig nog steeds de fundamenten zijn van de grote klassieke balletgezelschappen ter wereld. Lange tijd was het avondvullende ballet Don Quichot alleen voorbehouden en populair in Rusland. Pas toen de Russische balletdansers Mikhail Baryshnikov en Rudolf Nureyev naar het westen waren gevlucht, maakten wij ook kennis met dit avondvullende klassieke meesterwerk. Nureyev maakte in 1966 zijn versie voor de Weense Staatsopera en Baryshnikov deed dat in 1978 voor het American Ballet Theatre.
Hier bij Het Nationale Ballet ging in 2010 de versie van choreograaf Alexei Ratmansky in wereldpremière waarvan we nu de reprise zien. Het bijna twee en een half uur durende ballet beslaat uit een proloog en drie aktes. De originele muziek uit 1869 gecomponeerd door Ludwig Minkus aangevuld met additionele muziek is een groot feestelijk gebeuren. Daarmee wordt de toon gezet. 0mdat dit live zo fantastisch gespeeld wordt door Het Balletorkest o.l.v. Matthew Rowe.
We zien Don Quichot in zijn studeerkamer waarna hij op pad gaat met knecht Sancho Pancha. Hij belandt op een plein in Barcelona waar de waard Lorenzo zijn dochter Kitri wil uithuwelijken aan de rijke Gamache. Kitri is echter verliefd op Basilio en ze vluchten. Op hun vlucht ontmoeten ze een groep toneelspelers die hun verder helpen als ze achterna gezeten worden door Lorenzo en Gamache. Altijd komen ze onderweg ook Don Quichot tegen die in Kitri zijn droomvrouw Dulcinea meent te herkennen. Als ridder vindt hij het zijn opdracht haar te beschermen. In een nachtmerrie ontstaat een prachtige droom akte waar hij paradijselijke visioenen droomt maar waar hij ook tegen zijn demonen moet vechten. Kitri en Basilio keren terug naar Barcelona waar ze het moeten uitvechten tegen Lorenzo en Gamache. Op de trouwerij in Lorenzo's taverne verschijnen Don Quichot met zijn knecht en voorkomt Basilio dat het huwelijk tussen Gamache en Kitri doorgaat. Uiteindelijk overwint hun liefde alles.
Het verhaal wordt op een kluchtig, luchtig simpele manier gebracht. Het mimen van de droomachtig verbeeldende gebaren van Don Quichot {Nicolas Rapaic}, met zijn mooie armen en inleving, oogst bewondering. Net zo knap is zijn schildknaap Sancho Pancha [Chanquito van Hoeve] die met veel humor de juiste snaar raakt. De geweldige groepsdansen van het corps de ballet zijn aanstekelijk en de rollen van Floor Eimers en Jan Spunda als Mercedes en Espada stelen daar bovenuit nog eens de show. De productie is verder oogverblindend mooi in aankleding (Jerome Kaplan) waardoor de scènes van de reizende acteurs en de droom van Don Quichot niet alleen in choreografie eruit springen als wel in geheel het toneelbeeld. Wel wil ik aanmerken dat in de vele traditionele avondvullende balletten hele aktes zoals de droom hier door balletdanseressen gedanst wordt. Tegenwoordig doen de mannelijke balletdansers niet onder voor de vrouwelijke danseressen. Ik had het misschien wel leuk gevonden als de Cupido een virtuoze glansrol voor de mannelijke danser gemaakt zou zijn. De zwarte bedelaar vind ik echt niet kunnen anno 2024 en de zogenaamd op de gitaar spelende dansers , terwijl er vanuit de orkestbak gewoon viool geluiden klinken, vind ik ook niet echt geloofwaardig of grappig. Dit zijn echter maar kleine opmerkingen die het geheel allerminst storen.
En dan het hoofdpaar waar het allemaal om draait. Alleen wereldsterren kunnen deze rollen geloofwaardig dansen en dragen. Wat is dit genieten zeg. Maia Makhateli als Kitri en Timothy van Poucke als Basilio dansen de sterren van de hemel. Wat een sprongen en wat een draai geweld. Technische perfectie en ook nog eens een inleving die deze twee tot een droomkoppel maken. Met een gemak staat Makhateli tellen lang in balans op een been in attitude. De hoge sprongen van van Poucke zijn wonderschoon en het plezier van het samen dansen is zo aanstekelijk.
Het leuke van Het Nationale Ballet is dat het beschikt over veel solisten van wereldniveau. In het ballet Don Quichot dansen tijdens de reeks voorstellingen dus verschillende koppels de hoofdrol. In de wandelgangen gonsde het van de prestaties van Anna Tsygankova en Giorgi Potskhishvili, die ik natuurlijk ook ben gaan bewonderen tijdens een andere voorstelling.
Het mooie van deze twee is dat het tevens in het echt ook een liefdeskoppel is en dat straalt van hun beide af. Anna is een verleidelijke Kitri en Giorgi als Basilio is een charmeur. Tevens is hij zo sterk dat Anna werkelijk door de lucht vliegt als ze door hem wordt opgetild of als ze een aanloop neemt en in zijn armen duikt. In de laatste acte als ze beiden de zegen krijgen om te trouwen dansen ze een pas de deux waar de vonken vanaf springen. Zij ademt muziek en weet met haar prachtige balansen en spitsen werk zo mooi te spelen. Ook draait ze met gemak 33 fouettes. Hij springt echt zo hoog de lucht in dat hij blijft hangen en draait zijn pirouettes met een vanzelfsprekendheid die zeldzaam is. Met deze twee solisten heeft Het Nationale Ballet net als met het première koppel goud in handen.
Ik zei het aan het begin al, net als Don Quichot kan je als toeschouwer even wegdromen van je dagelijkse beslommeringen en het leven even als een feest ervaren. Dat is wat deze productie teweegbrengt.
Gezien op 11 oktober 2024 in de Nationale Opera en Ballet te Amsterdam
Lees ook Recensie Turnachtige schoonheid en beklijvende emoties bij Generation Dance van Het Nationale Ballet